De Pedralbes á vida cotiá hai moitos parecidos.

Unha Conferencia de presidentes autonómicos, como a do pasado día seis, fai revivir múltiples rémoras para un presente esperanzador.

 

O evento viña precedido por distintos niveis de tensión, coidadosamente preparados para que ninguén se despistase coa posibilidade dun encontro dialogante sobre vías de solución a problemas agudos nos distintos territorios desta España das Autonomías. As liñas do guión para seguir pola maioría conservadora alí presente xa foran anunciados con tempo polo líder máximo desa sección do espectro político. É maioría neste segmento executivo da burocracia política e podía facer oír a súa decisión de forzar que os espectadores entendesen as súas ganas de que os actuais ocupantes do Gobierno central lles cedesen o temón. Debían aparvar o máis posible, pois previsto estaba que, dous días despois, o seu clamor se estendese polas rúas unha vez máis, ao ritmo que, periodicamente, marcan Alberto Feijóo&Abascal. Desde que substituíu a Casado en 2022, non cesa en pedir novas eleccións, e a iso vén gran parte do aparato que sincroniza con outras manobras no Parlamento, en sede xudicial e en medios afíns. Como en todo guión con ganas de suscitar o like, cada pouco se necesita un clímax, e Pedralbes era unha ocasión tentadora para que non faltasen tampouco quen dese a nota. Aí estivo a baronesa madrileña, amiga de modular a voz coa cerveciña e con que os usuarios de residencias da terceira idade non cesen de ver se alguén atende as súas demandas sobre o acontecido aos seus familiares no tránsito da Covid-19. Tampouco faltou outro inmenso actor do esperpéntico, o barón valenciano do escaqueo cando o cambio climático causou un desastre en cantos andaban preto de os barrancos da Horta Sur.

 

  "Morgengesand". Museo Essen

O teatriño representado nun lugar tan espléndido como o Palacio de Pedralbes reflicte bastante ben, como o fixera Luces de Bohemia fai cento un anos, a colectividade cidadá en 2025. Os personaxes a que alude Valle-Inclán e as súas actitudes nada teñen que  envexar aos que con frivolidade, egoísmo e charlatanaría puideron verse en escena. É de ver, sobre todo, o conxunto de insultos á intelixencia da maioría de voces que, infestadas de adxectivos descualificadores, indicaban que todo diálogo cara a unha unidade de criterio en cuestións apenas debatidas estaba moi atrincheirado en intereses que dominaban a escena. Igual que na obra de Valle, deixaron ao público espectador material sobrado para unha crítica colectiva e, como pretendía o escritor de Cambados, a súa coherencia perceptiva –como potenciais votantes nas eleccións ansiadas por Feijóo - debese virar cara a unha  solidariedade corresponsable. Ante o que acontece neste momento histórico, e o que se sospeita que poida ocorrer en situación tan cambiante, facer outra cousa sería un disparate. Sen esa decisión ética, nesta España de poses tan agresivas non caben todos os seus cidadáns, falar ou non castelán. Por adiantado, os xestos dalgúns participantes mostraron que os doutras linguas cooficiais, prohibidas durante anos, seguen sen contar na pluralidade participativa. Que eses poucos decidan por eles é fórmula que non implica xustiza distributiva nin, sequera, unha suposta caridade sociolóxica.

 

Como en Luces de Bohemia?

As palabras tamén xogan un papel potente na comparación con Luces de Bohemia, onde a linguaxe popular alcanzou gran categoría ao dar voz á fala cotiá de múltiples persoas da armazón social. En contraste, no substancialmente empregado no teatriño político do aristocrático Pedralbes, apenas tivo acollida a vida real. O que ocorre coa vivenda –de tan complicado custo-, na educación e a sanidade pública –tan limitadas por intereses comerciais-, e o que aconteza aos inmigrantes, mostra a anonimia en que han de transitar cantos por necesidades migratorias chegaron a moitos puntos de España, ademais de Canarias, á beira de cantos non alcanzan o percentil adecuado de renda para vivir con dignidade. Estas cuestións , principais na vida cidadá, non están encomendadas á esperanza dunha conversación democrática, senón ás ariscas rutinas dunha politicastria apta para a gresca ampulosa.

Merece a pena prestar atención a este trastorno, pois unha sociedade cuxos representantes políticos xogan falazmente coa incoherencia das palabras e as cousas, corre o risco de que se cumpra o conto do flautista de Hamelin ; seguindo soniquetes graciosos, acaba mal. É nestas coxunturas cando máis éxito teñen os que expanden solucións arbitristas, ás que, se outrora puxeron obstáculos, por variadas razón, agora parécenlles valiosas. Sucedeu xa en tempos de Felipe III, en pleno século XVII. Estes ficcionais descubrimentos do Mediterráneo, de aparencia modernizadora, arrastran tal grao de melancolía que impide que todos participen solidariamente no agora urxente. Reducido o saber ao escaso destes promotores autárquicos, os seus queixumes do pasado non fan nin deixan facer, as urxencias do presente quedan sen resolución, e ao pouco tempo, cansados das descontinuidades do seu propio baleiro, propician a nada.

Tamén prosperan, en tales momentos, os que caladamente sorrín. Estes eternos cucañistas e pretendentes, que tanto deostaba Machado, non arriscan nada e, sen expoñer coñecemento ou ignorancia, o seu silencio facúltaos para posicionarse ante quen fose proclamados polos votos ou a fama, como vencedores. Non lles importa a realidade nin a coherencia verbal para dicila, explicala e decidir; unicamente aprecian a tranquilidade de estar ao lado gañador. A verdade –a súa verdade- non é a concordancia entre a sintaxe gramatical e as cousas, senón a máis conveniente “ao amo” da situación (como dicía Humpty-Dumpty en Alicia ). En situacións como a desta Conferencia de Presidentes, constátase, unha vez máis, que hai pouca xente disposta a recoñecer verdades existenciais anteriores e exteriores a todo xuízo razoable. Non é moi alentador comprobar, ademais, a súa propensión para dar por válidas falsidades de diverso calibre. Se lles convén, no canto de dubidar, pescudar e tratar de entender, prefiren asentir a negacionismos  diversos, parte dos cales quedaron evidenciados por Francis Bacon en 1620, no seu Novum Organum.

Toda esta xente transmite a súa opción pola estúpida ignorancia cando fala da educación pública; prefire seguir dando credulidade a códigos tácitos en que os usos e costumes de quen ten poder, ademais de impoñer venerabilidad ao que sucede, controlan o relato do que acontece e a prestixiosa percepción que os demais teñan diso. Se este decorado e a súa inutilidade manifesta fose o que se hubiera evidenciado tras o acontecido entre os formalismos de Pedralbes, algún proveito produciría. Lanza moita luz sobre este presente. 

TEMAS:  Falsidade/verdade.- Conveniencia política.- Negacionismos sociais e políticos.- Conversación democrática.- Educación social.

MMC (Madrid, 08.06.2025)