A galiña, o galiñeiro, o raposo e demais animais

 

Volven as vellas fábulas, en versións nada exemplares, sen que aprendésemos as súas leccións.

Antes de que Gerald Durrell publicase en 1956 as súas experiencias case infantís coa variada fauna da illa de Corfú en A miña familia e outros animais, este amplo segmento da Biosfera xa tiña unha longa presenza literaria, mitolóxica, artística e didáctica. As fábulas, por si mesmas –desde a Grecia antiga- sintetizaban gran cantidade de símbolos exemplarizantes. O ingrediente campesiño das parábolas dos Evanxeos xa demostrara, mesmo, gran capacidade catequética para os catecúmenos cristiáns. A pomba (Mat. 10.16-42), os cordeiros (Luc. 10,3), os camelos difíciles de pasar polo ollo dunha agulla (Mat. 19, 24), e os paxaros do ceo que ”nin sementan, nin segan, nin almacenan” (Mt. 6, 26), pretendían achegar a posibles crentes a unha doutrina á que aínda non se dotou da abstracción do Concilio de Nicea, no ano 325.

 Agora que o verán xa non é o verán, e ata os pardaos non son o que eran, é discutible que as fábulas, contos e parábolas servisen para algo. Os máis “espabilados”, ou non llas leron ou o subconsciente levounos a entendelas do revés. Un alumnado de gran ambición elitista acaparou os supostos mellores colexios, posición en que, ao parecer , serviu aos máis “selectos” para rubir aos máis encopetados postos do Estado e “emprender”, desde esa altura da exclusividade, enxeñerías apropiadas para comerse ao parrulo feo, carapuchiña, os tres porquiños e, mesmo, os paxaros do campo que non sementan nin se preocupan. Pronto advertiron que, canto máis adormecidos estean, mellor para atender o diñeiro e aproveitar o do erario público para proveito doutros “selectos” que lles pagaron os seus servizos. Fenomenal! Desenvolveron a especie dos  Amigos de Cánovas estudada por José Varela Ortega, e levaron ao top a súa selección. Este gran avance en desigualdade premiarao algunha Fundación do seu mesmo circuíto; a Trump propóñeno para o Nobel da Paz, por iniciativas  que a inmensa maioría da humanidade entende como bombardeos de xente inocente.

O resto da humanidade non entende nada; non está ao corrente do altísimo nivel de inspiración que proporciona estar nas alturas. Sucede tamén en España, onde os demais cidadáns non son tan “selectos” como os que estes días saen nas noticias e nos faladoiros. Entre outras razóns, porque non hai postos de tan alto nivel para todos, nin tantos colexios onde coidar as boas compañías. Pode que por iso, desde a infancia á universidade, non soubesen ler aqueles contos, nin visionarlos debidamente, pois o que entenderon é que lles axudaban a aclararse coa fauna salvaxe e os lobos –tan maltratados nestes relatos-, ou que o máis conveniente para todos era cumprir unhas regras básicas de respecto e convivencia. Ata admitiron que todo fóra, máis ou menos, como sempre fora: un punto do dereito e un punto do revés; como dicía Manuel Vicent o pasado día vinte, soñaron coa convivencia dunha “esquerda propietaria da fraternidade universal, e unha dereita culta, moderada e europeísta”. Nin este soño nin aquelas alegorías de animais non serviron para que as noticias cesen de mostrar unha gran desfeita, que se pode estragar máis a pouco que a UCO teña a capacidade analítica necesaria sobre os millóns de bytes que flotan na nube e nos papeis.

As altas institucións de que nos dotaramos renquean, e os elevados principios de Dereitos Universais, iguais para todos, seguen sendo utopía. Co que dá de si o panorama internacional, Sudán, Palestina ou Ucraína lévanse a palma no  desconcerto entre humanos. E o que acontece ou está a piques de acontecer nos tribunais españois respecto a corrupción e malversación do orzamento público pode ter un alcance inusitado. A impresión que xa deixa é que os grandes problemas seguen intocados e que a desconfianza medra exponencialmente. Está a dirimirse se a Transición foi un éxito ou se se haberán de revisar  xuízos apresurados que non visen ben o que había que mirar. Reiteradas pautas que agora emerxen falan dunha “cultura” persistente, en que as maneiras de xestionar o público non concordan cunha “democracia plena”. Antes de que as enquisas de opinión mostren o grao de satisfacción da cidadanía respecto ao sistema democrático, e que unha maioría suficiente lle dea un envorco total á idea de “liberdade” e participación –non digamos á relevancia das de “igualdade” e “fraternidade”-, a xestualidad política sen dubitaciones, medias tintas e equidistancias interesadísima ten moito baleiros, non ben cubertos, respecto ao papel do público na vida de todos.

      Esmolantes á porta do restaurante Larry, Madrid, 1940

Entre outras cousas, deberíase revisar a fondo o papel dos lobbys –non só os gasísticos e enerxéticos- no papel que deba ter o privado respecto ao ben xeral. Ao ritmo que vai a información que flúe dos tribunais, non parece que o artigo 128 da CE78 estea a impedir que o antigo feudalismo do Anciene Régime siga vivo, con privilexios como nunca e sen custos para os privilexiados. Nalgúns casos, o poder extractivo real que teñen algúns grupos respecto ao público –e por tanto, sobre a cidadanía en xeral - sobrepasa o de cando a pax romana e o seu colonialismo nutríase de man de obra escrava. E, como o cultural non é independente e estraño ás “cousas que pasan”, non debese quedar fóra dunha profunda e coherente revisión o que acontece cun sistema educativo que, en Madrid, por exemplo –sobre todo na área municipal da cidade- leva décadas fraguando o modelo de sociedade menos igualitaria de España. Cando a solidariedade xeracional créase nos pupitres das aulas, aléntase o crecemento do alumnado de centros privados e concertados, mentres se fai o posible para que os públicos –os únicos aos que  ten acceso a gran maioría- diminúan en número, prestacións e atención. É que se aspira a que un asunto tan crucial como a Educación de todos sexa en diante un obxecto de consumo máis? Vai encomendar ao libre mercado a convivencia colectiva? Quen gana máis coa desigualdade?

Os humanos teñen tendencia a tropezar sempre nos mesmos cachotes, pero a fauna que vemos, non se comporta exactamente igual que antes, e o verán tampouco é o que era. Para o que reste merece a pena repensar as leccións e aquelas fábulas; non sexa que por abandono, ignorancia ou o que sexa, non caésemos na conta de que os males que trataban de previr  seguen vivos e coleando. BO VERÁN!

 

TEMAS: Igualdade democrática.- Privilexiados sociais.- Riscos da democracia.- Público e privado.- Dereitos Universais.

MMC (22.07.2025)