Wert acelera e confunde cantidade con calidade. Cun recorte adicional de mil millóns, a súa reforma nin beneficia á Universidade nin á maioría das familias.
Ángel Gabilondo dixo en Valencia, o pasado día 28, que lle gustaba “máis un sistema que non impida, por razóns económicas e sociais, que alguén poida completar os seus estudos”. Candidato a presidir a Comunidade de Madrid, aproveitaba para defender a educación pública e engadir que unha maior equidade desta pasaba pola súa gratuidade desde os dous anos. Estamos en período electoral de longa duración e os anceios prometedores han de tomarse con cautela, aínda que no caso do catedrático da Autónoma veñen precedidos de apertura aos consensos.
A ampliación por abaixo da gratuidade do sistema é preocupación de moitos expertos desde hai bastantes anos e, de xeito evidente, unha das medidas máis democratizadoras. Comprobada está a súa rendibilidade sociocultural: a posibilidade de desenvolver as competencias lingüísticas e de socialización é sensiblemente máis alta con esa experiencia temperá. Todo pasa, desde logo, por entender que a Infantil é etapa educativa e non meramente asistencial, como a miúdo adoita verse nas chamadas “guarderías” nas súas variadas versións de aparcamento de cativos, sucedáneo barato da “conciliación familiar”. Desde os anos oitenta, temos moi bos especialistas en “Educación Infantil”. Os seus informes, demandas e boas prácticas -ea miúdo desatendidas polas Administracións- resaltan sempre o avance cualitativo que supoñería para o sistema educativo español unha implementación adecuada desta fase de gratuidade que moitos prefiren de cero a seis anos.
Xa son máis as voces de candidatos ás próximas eleccións que, dun ou outro modo, reivindican esa ampliación. Pero foi tamén moi atractivo oír de novo en público a alguén con probabilidade de influír nas políticas educativas, pronunciándose por un “sistema que non impida, por razóns económicas e sociais, que alguén poida completar estudos”. Nestes anos pasados, na práctica estívose vendo o contrario. Nos oídos temos, ben recente aínda, á Sra. Gomendio explicando a “insustentabiliade” do sistema universitario español e que, en razón diso, o seu acceso debería quedar a mercede da aleatoria dispoñibilidade económica dos candidatos. Razón pola cal a secretaria de Estado non tardou moito en recibir réplicas de todo tipo -incluída unha folga e a convocatoria doutra máis consistente para o 24 de marzo próximo- por parte dos que sofren o seu arbitrismo ordenancista. Ademais de limitar o acceso á Universidade co incremento das taxas e a redución da contía das becas, recortaron os seus orzamentos e as contrataciones de profesorado drasticamente: advertíao hai pouco CCOO no seu Informe sobre a evolución dos orzamentos das universidades, 2010-2014. Só en Madrid, perdéronse 1243 profesores nestes tres anos, o orzamento caeu 249 millóns e xa a metade do persoal residual ten máis de 50 anos cando só foi reposto o 10% dos xubilados. O seu peculiar coidado do sistema universitario público infrinxiulle un grave deterioro -con derivacións aínda difíciles de precisar- á súa calidade e, neste momento de concesións “sociais” electoralistas, aceleraron máis a súa reforma.
O máis oído nesta lexislatura
O común dos cidadáns segue tendo que soportar un adusto e desagradable trato dos asuntos educativos por parte dos seus responsables, moi afastado do que acaba de dicir Gabilondo. Logo da tan controvertida LOMCE, a preferente atención á Universidade volveu a expresar unha decidida inclinación cara ao elitismo. Deste cariz é un conxunto de medidas últimas, ben acollidas por moi poucos, que tratan de facer tragar a todos por Decreto -a fume de carozo e no tramo final da lexislatura- un modelo moi distinto do que houbo ata agora e que implica unha reforma profunda. Flexibilízase con el -de modo máis ou menos voluntario, de momento- que os estudos de grado e posgrao cambien a súa estrutura temporal. A aínda recente organización adoptada en 2009 para cumprir as esixencias do EEES -comúnmente denominada “Plan Bolonia”-, modificaríase de novo, sen avaliación seria do que dean de si as innovacións metodolóxicas propugnadas entón, nin de a mellora que poida supoñer que a formación abarcase 4 anos de Grado máis 1 de Máster especializado, estritamente profesionalizador. Agora, poderíase optar por unha distribución distinta, diminuíndo o Grado a 3 anos e aumentando o Máster a 2. A proposta, aparentemente inocua, ademais de deixar intactos os principais problemas universitarios que deberían abordarse, altera a fondo o funcionamento xeral do sistema e, sobre todo, o gran valor que veu aportando a Universidade pública á sociedade.
Das razóns invocadas para esta proposta precipitada de cambio, a máis consistente é a do aforro, pero no seu sentido menos democrático. É o Estado -e non as familias- quen se aforraría co 3x2 un ano de subvención presupuestaria á Universidade. A achega familiar, en cambio, deberá medrar de xeito elevado e para moitos imposible logo dos incrementos xa habidos estes anos. O motivo reside en que os créditos dos másteres son, como promedio, dobremente custosos que os de grado e, tamén, que, dada a precaria situación laboral pola que un de cada dous mozos está en paro, son practicamente obrigados para ter expectativa de emprego. Por outra banda, non se ha de esquecer tampouco que desenvolver estas titulaciones de posgrao, especialmente as máis adaptadas a perfís laborais moi específicos, foi máis fácil para entidades privadas. E a súa cantidade creceu de xeito desorbitado e sen máis avaliación exterior dispoñible que a do boca a boca nun libérrimo mercado como o que pode verse estes días na 22ª edición de Aula. De todo o cal cabe deducir que este Decreto veu a incrementar o fame na casa do pobre, sen que por ningún lado apareza -como non sexa impoñer deste xeito outro recorte á Universidade pública, que CCOO cifra en torno aos mil millóns deeuros-, senón unha razón moi dudosamente convincente, pois non só diminuirá o número de alumnos que poidan desenvolver o currículum apropiado para ter éxito na demanda de emprego, senón tamén -e drásticamente- o número de titulacións e profesores universitarios viables.
Máis censitarismo e menos igualdade de acceso
Con este Decreto chove, pois, sobre mollado. Nin sequera é leal dicir que o sistema 4x1 escolleito por España é unha rareza no ámbito europeo?. Isto non pasa de media verdade, separadamente de que cada país ha de seguir soberanamente o modelo que mellor se adapte á súa historia e características concretas, darlle estabilidade e fortalecerlo como ben social que é. Meterse neste proceso de reforma cando apenas se teñen datos fiables de como han ir estes seis anos con moi mediocres orzamentos, e sen que sequera o plan Bolonia se teña implantado do todo- é indicio de pouca seriedade e de que as razóns verdadeiras están, máis ben, nesa perspectiva de elitismo antiigualitario do coñecemento, limitador do acceso ás profesións subseguintes. Algo moi parecido ao que sucedía co voto a mediados do século XIX, ou coa longa espera que tiveron que sufrir as mulleres, ata a R.O. de 08/03/1910, para poder acceder sen trabas ás titulaciones universitarias. De proseguir con esta dinámica, o conxunto de sinrazóns e medias verdades alegadas só contribuirá a empeorar as cousas: con tal precipitación e un pretexto tan fútil, os grados pronto serán equivalentes aos antigos bachareleratos. Fixar, ademais, o horizonte primordial dos estudos universitarios en torno á pura retórica da empregabilidade e invocar nese contexto a “mobilidade e a internacionalización”, non pasa de epidérmica superficialidade que non toca ningún verdadeiro problema da Universidade española, na que, ademais, a mobilidad realmente difícil que se vai a provocar -polo menos a curto prazo- será a dos estudantes españois dentro do seu propio país. Se de que saian ao exterior se trata, cos nosos máis de 400.000 mozos migrantes xa existentes -entre eles, moitos dos mellor preparados- xa cumpririamos sobradamente...
Bienvenido sexa, pois, o novo aire que transpiran as recentes palabras de Gabilondo! Nos meses que seguen, poderán oírse de xeito similar, ou máis contundente aínda, outras dos que aspiran a rexenerar o panorama político e educativo. Que ninguén -por razóns económicas ou sociais- quede fóra das aspiracións máis altas do saber, é un bo horizonte para un necesario cambio de aires.
TEMAS:
Decreto de flexibilización de Graos e Másteres, Reforma
universitaria, Recortes de Bolsas, Aumento de taxas académicas, Plan
Bolonia, LOMCE, Educación
infantil, Gabilondo, CCOO, Gomendio, Wert.
Manuel Menor Currás
Madrid 02/03/2015
No hay comentarios:
Publicar un comentario