Este libro de Jaume Carbonell, recentemente publicado por Editorial Octaedro, resulta de gran interese para distinguir o obsoleto de canto paga a pena na educación dos nosos fillos.
É
un libro importante porque supón un esforzo por revisar e
sintetizar as variadas tendencias que están tendo, neste momento, un
desenvolvemento innovador entre os profesionais do ensino. Dos moitos
e variados camiños que están seguindo os docentes máis atentos ao
que propugnaron Dewey ouMontessori, Giner dos Ríos ou Freinet, Neil
ou Piaget, Freire ou Stenhouse -entre outros-, Carbonell integra en
torno a sete tendencias as iniciativas que, ao seu modo de ver, teñen
principal predicamento. Non é mérito menor a metodoloxía de
presentación do investigado polo autor. O lector verase conducido
desde a anécdota pertinente ao miolo teórico-doutrinal central de
cada unha das correntes, para pasar logo á consideración dun
panorama de gran interese para coñecer onde e quen se está movendo
nesa liña e, ao final, atoparse con dúas conclusións de enorme
utilidade: as perspectivas de debate crítico que caiba advertir e,
para terminar, unha moi acertada selección bibliográfica para
penetrar persoalmente nos miúdos de cada proposta concreta.
Por engadido, este libro serve de baremo para medir, avaliar e dispoñer dun mapa máis claro de como se atopa na actualidade o noso sistema educativo. Se un médico nos quixese tratar cos xeitos, criterios e medios de hai cen anos, seguramente poñeriamos o berro no ceo. Se un ministro lexisla medidas de hai máis tempo aínda ou propón o estudo obrigatorio asuntos trasnoitados, non pasa nada: é a súa “liberdade” ideolóxica a que prima, sen que merme demasiado o seu particular afán pola mellora do sistema. E se un ensinante non ha ter en conta cos nosos fillos o que a investigación e as mellores prácticas viñeron descubrindo, a maioría dos españois é posible que siga tan contenta e, ata, que aplauda. Baste recordar respecto diso que no último baremo do CIS, no medio dos múltiples problemas actuais só a un 9% lles precoucpaba a educación. E tampouco é o mellor indicador en sentido contrario o adocenado e mostrenco debate que, nestes últimos anos, presidiu a política educativa, especialmente en torno a “a calidade”. Ou as intermitentes réplicas e contrarréplicas que xerou o Informe PISA ou, os máis técnicos da OCDE, case nunca relacionados coa boa educación que necesitamos e sempre obsesionados polas perspectivas dos anos escolares no campo da economía e as súas liberdades de mercado. Pedagogías do Século XXI falan en grao sumo punteiro en actividade docente e, comparativamente, como canto se está facendo e lexislando -a LOMCE pode meterse no paquete- está máis ou menos lonxe e máis anticuado. O lector poderá por si mesmo xulgar que prácticas e hábitos son válidos e cales non pasan de camelo e carecen xa de sentido.
Á luz desta lectura cobran maior forza, en paralelo, cales son algúns dos grandes interrogantes sobre carencias principais do sistema educativo español que, ao que se ve, terán aínda vixencia por algún tempo. De gran importancia, por exemplo, é -porque está na raíz de moitos outros- saber cando será obrigado aos que vaian dedicarse á docencia coñecer, discernir e experimentar algunhas das mellores tendencias ou prácticas pedagóxicas de que fala Carbonell como algo normal e non como algo especialmente esforzado ou “innovador”. Ata agora -e sen que os últimos másteres de formación do profesorado poidan ser considerados como paradigma generalizable da mellor pedagoxía-, sempre isto da innovación e a cualificación profesional dos docentes ou foi voluntarista ou, o que é peor, foi visto como algo perigoso e rexeitable, contrario ao directivismo aínda dominante da aprendizaxe enciclopédica. E na práctica, isto traduciuse ata agora en que, en demasiados claustros, falar de pedagoxía -o como, tan ligado ao que e para que- ou interesarse por introducir cambios fronte ás rutinas burocráticas que en realidade aburren á inmensa maioría e coartan o sentido da presenza do profesor, goza de pouco ou nulo crédito. Un obsoleto criterio que moitos políticos creen aínda de interese electoral para os seus posibles votantes, coma se o mero repetir os variados catecismos estandarizados do pasado fose de vital importancia para os mozos deste presente.
Característica destas Pedagogías do Século XXI, de que nos fala Carbonell, é que os estudantes e as súas circunstancias particulares son o centro de atención, con preferencia sobre o currículum e o propio docente. De camiñar decididamente cara a este paradigma relacional do ensino e a aprendizaxe, é moi probable que as avaliacións que agora propugnan PISA, Wert e a súa LOMCE, decaesen e puidésemos avaliar -e corrixir con máis coherencia distributiva- fallos importantes do noso sistema educativo. Malia que Gomendio se vaia para a OCDE -unha oportuna porta xiratoria de futuro-, talvez poderiamos así saber, entre outros exemplos, en que medida é ou non excluínte desde o principio da escolarización; como e en que medida dá relevancia ás capacidades dos nenos e adolescentes ou, máis ben, esfórzase en ser homoxeneizador e, xa que logo, inxusto con quen se adaptan mal a modelos estandarizados; como as competencias naturais son coartadas en etapas e niveis cada vez máis selectivamente temperáns?. Como, en fin, os certificados dos diversos niveis educativos tenden a privilexiar unha cobertura para a distinción social, independentemente de que teñan ou non que ver co coñecemento, o saber estar no mundo e o exercicio da empatía cos demais.
Os mundos da educación estanse transformando a toda velocidade, independientemente do que as axendas dos distintos axentes sociais e políticos teñan previsto nas súas axendas. Neste momento, sería absurdo entender estes asuntos da innovación e as novas pedagoxías como un maniqueísmo máis -parello aos existentes ou en perfecta hipóstasis con eles-, no canto de aproveitar a ocasión actual para repensar a fondo o presente e futuro do noso investimento en capital humano de futuro. O libro de Jaume Carbonell vén, oportuno, a poñer a proba a nosa capacidade e consciencia do tempo que nos toca vivir.
TEMAS: Innovación, Pedagoxía, Formación do profesorado, Calidade educativa, Avaliación sistema educativo, Jaume Carbonell, PISA, OCDE, Wert, Gomendio
No hay comentarios:
Publicar un comentario