Os xestos da inauguración, nada indiferentes, poden ser só xestos. Pero tamén poden anticipar cambios relevantes na democratización do ensino.
Está claro que este Congreso dos Deputados, no que dure, non vai ser como o anterior. Hai electos que non se sentirán a gusto convivindo con outros elixidos que visten, peitéanse e se moven de modo distinto ao que foi habitual nese lugar de debates e comisións para tratar os asuntos de todos. Tamén falan distinto, claro. Cando nestes anos de indignación lles aconsellaron que levasen as súas voces a esa Cámara para expresarse, non contaban con que poderían lograr tantos escanos. Prevían que non serían tantos os que poderían asombralos en sitio tan exclusivo. A sorpresa foi grande e, se vai continuar, é previsible o desencontro para coalicións duraderas. Poderiamos ir a novas eleccións na primavera e non é descartable que o número dos que tivesen que abandonar esa Cámara acrecentase o das desenfadadas señorías.
Xestos
Pódese estar de acordo ou non cos xestos e xeitos que os recentemente chegados exhiben despreocupada ou premeditadamente -ambas cousas son posibles-, pero non se poderá dicir que sexan doutra galaxia. Tampouco se pode pasar este asunto como algo amarelento. Os xornalistas foron os primeiros en brindarlle ampla cobertura pola “novidade informativa”, ansiosos como estaban de que se rompese a monotonía anterior. Con todo, o máis inquietante foi a desazón de cantos reaccionaron case con noxo ante unha presunta violación dun espazo case sacralizado. Oxalá se quede niso, en pura impresión ante o imprevisto de que a rúa se lles coase ata a sala de estar. E que non vaia a maiores a extrañeza de que en sé parlamentaria se poida ver reflectido de modo pouco sofisticado o común dos mortais. Os privilexios comparativos que uns e outros sigan tendo parecerannos ben a condición de que, con novos ou antigos xestos, se aveñan todos a traballar por que se atendan mellor os problemas reais da cidadanía. Iso suscitaron tamén, con altura de miras, os respectivos presidentes do Senado e do Congreso como gran obxectivo. Se todo se reconducise cara a esa dirección pronto se esquecerá tanta bobería mediática.
Estudas ou traballas?
A pequena tormenta do Congreso permite constatar, unha vez máis, que todo Goberno ou poder do Estado fai pedagoxía cos seus xestos: as institucións falan. De todos os xeitos, parécese moito ao acontecido nos Institutos e Universidades desde o momento en que as necesidades de desenvolvemento democratizaron algo o acceso á educación. Ata entón -entrando nos setenta-, unha das divisorias sociais, moi remarcada polo analfabetismo persistente, establecíaa o “ir á escola” ou o estudar”. O segundo era para moi poucos e o primeiro imposible para demasiados. Para “estudar” ou ías a un colexio de pago, a un de frades gratuíto ou tiñas que desprazarte a donde houbese un instituto. Había moi poucos, como contou o I Plan de Desenvolvemento e díxoo tamén o Libro branco da LXE, a de Villar Palasí coa súa EXB e BUP en 1970. Xa o dixera, en 1953, Ruiz Jiménez para defender ante aquelas Cortes a súa reforma dos ensinos medios: só había 119 institutos en toda España e , con todo, xa había 900 colexios privados, relixiosos na súa inmensa maioría, e necesitábanse, de base, 20.000 escolas novas a razón de 60 alumnos por aula, ademais do arranxo doutras 15.000 en moi mal estado.
Foi aprobarse a lei do 70 e ¡que curioso! empezouse a falar de “exebeización”, “crise escolar”, “malestar docente” e similares. Pasaron 20 anos e chegou a LOXSE ampliando outros dous cursos a escolarización para todos. E enseguida circularon de novo os chistes de disparates nos exames que recompilara un profesor extremeño nos anos setenta, desacreditouse o sistema porque “baixaba o nivel” e volveu lucir moito entre xente ben o estar desencantado. De nada serviu, por suposto, que unha magnífica análise francesa -alí tamén pasaba algo parecido- demostrase que O nivel sobe. Por múltiples sinrazones, multiplicáronse os obrigados a marcar distancias respecto de cantos, agora ata os dezaseis anos, tiñan dereito a ser ben ensinados. Non parou aí o rexeitamento á democratización. Non cesamos de falar de “calidade” como signo de distinción, a propósito de que o dobre sistema educativo español -privado e público- é moi caro e que naceu segregador desde a Lei Moyano en 1857. A taumatúrxica “CALIDADE”, acompañada a miúdo de “EXCELENCIA” para maior reforzo simbólico, segue fluíndo da boca dos nosos próceres para tirarlla uns a outros. Nunca, con todo, para ver en serio como arranxabamos o que falta para que o sistema mellore sistemáticamente para todos. Se xa tiñamos escolarización, o de menos foi que saber facer para que eses anos fosen realmente interesantes para todos os nosos rapaces. Algúns xa nacían coa síndrome do “fracaso” debaixo do brazo e niso continuamos. Á LOXSE pronto a seguiron a LOCE, LÓEA e a LOMCE e aí seguimos tan a gusto, encantados de que ese tempo escolar nos axude a marcar a diferenza co veciño, cos nosos fillos como reféns para que nos teñan envexa por poder pagar un “bo colexio”.
E es excelente?
Ineludiblemente, este será asunto relevante desta lexislatura, vaia como vaia a ser a combinación resultante. O escenario de posible formación de Goberno segue aberto. Se é o PP o que vaia aglutinar a outros grupos, a LOMCE continuará coas súas peculiares formas de distinción temperás entre os que teñen dereito a escolarizarse. Os defensores desta lei son xente cultivada no ámbito do que demandaban La formación de selectos (P. Ayala, 1940) e outros sucedáneos que por entón xa asentaran un intenso “labor misional” en canto ao “valor de cambio” da “boa educación”. Por algunhas reaccións ante os rechamantes xestos das primeiras sesións do Congreso, non parece que vaian ceder en que o diñeiro público non subsidie unha educación que siga marcando diferenzas sociais. O problema é que o 35% de fillos de familias ben situadas non necesita as atencións do ensino público, pero si o subsidio do Estado e nada garante que poidan seguir alimentándose as diferenzas indefinidamente, cando ademais é a taxa máis alta de ensino privado en Europa. Con lixeiras modificacións, aquel inmemorial “estudas ou vas á escola” que cultivaron, empezou a traducirse nos anos 70 noutra alternativa máis determinante: “estudas ou traballas”. Hoxe, aínda son só un 8% os fillos de traballadores que alcanzan a Universidade, a taxa máis baixa no noso ámbito europeo, e é insostible nunha época de crise como a actual.
Futuro LOMCE
Tamén poida que non vaia a ser sustentable xa nesta lexislatura. Se o PP non alcanza os apoios indispensables para proseguir no mínimo diálogo como exercitou, e fóra o PSOE ou outro dos grupos emerxentes o que lograse coaligarse para gobernar, é moi probable que a LOMCE teña os días contados. Ben entendido que quedará moito para equilibrar o sistema cara a unha cultura educativa compartida. Os de Ferraz xa presentaron unha iniciativa parlamentaria o día 14 en que se incluía a derrogación específica desta lei vixente. Pero está por ver s se constrúe unha alternativa gobernamental en que este asunto vaia incluído. Máis lentamente, habería de concretarse -e máis pronto que tarde- un consenso que velase por que as formas de discriminación aínda existentes no sistema -legais e enseñoritadas- se reduzan para ben de todos. De alcanzarse algunha das posibles opcións doutra liña de Goberno, os xestos do día inaugural da XI Lexislatura serán relidos, polo menos, non de modo tan banal como foron, coma se nada tivese que cambiar ou o Estado fose patrimonio duns poucos. A tranquila “estabilidade” que reclaman algúns medios recorda a Linares Rivas en 1890, reaccionando -non só simbólicamente- ante a democratización que supoñía o voto universal masculino e a “degradación e ruína” que poderían sobrev2ir. Pese ás limitacións dunha lei tan falseada, o político escritor reclamaba, por temor a perda de privilexios, que había que educar ás masas e “e imbuírlles conformidade co que a sorte teña de adversa, e respecto aos poderes público”. Por entón, dúas terceiras partes dos españois non sabían ler nin escribir. Hai unha lixeira diferenza, non?
TEMAS: Congreso de Deputados. XI Legislatura. Coalición gobernamental. Alternativas de Goberno. Futuro da LOMCE. Cortesías parlamentarias. Discriminacións estables.
Manuel Menor Currás
Madrid, 16/01/2016
No hay comentarios:
Publicar un comentario