Esta neodenominación recorda as negacións evanxélicas de Pedro. Enmarcará a revisión do pasado do PSOE e, tamén, non poucas das decisións que de inmediato adopte.
Pedro negou a Xesús, tres veces en vésperas da Paixón e augurouno o mesmo Cristo antes de ocorrer (Mt. 26, 33-35). Antes das 15 hs. do 23.10.2016, era posible outra hipótese para interpretar o lánguido decorrer do PSOE desde 2008, pero nese momento preciso -as 15 hs. deste 23 de outubro- o seu máximo sanedrín votou que 96 non son 137. Esa distancia de 41 votos marcará que ao PSOE se lle poida denominar en diante o “Partido do non”. E como queira que as definicións negativas indican perda de valor ou, polo menos, de presenza social, isto significa que a súa consistencia no panorama político inmediato moi probablemente diminúa significativamente máis do que o veu sucedendo, con maior intensidade desde a metade de 2011.
Non é non?
A denominación como “Partido do non” impuxéronlla os seus contrincantes, sobre todo os da dereita do espectro político aínda que non só, desde que o seu desfenestrado líder Pedro Sánchez acentuase esa liña confusa de actuación fronte á posible investidura de Rajoy, especialmente desde o 26-X: “non a Rajoy”, “non a un goberno da dereita”. Repetíanla para expresar falta de responsabilidade con España, a modo de teimudez persoal. Pero sobreviñeron as declaracións e conspiracións internas de membros destacados do seu propio partido, a favor da “ responsabilidade” e, ata, a favor de presuntos dereitos do partido máis votado -que a Constitución non preceptúa- pola “gobernabilidade” de España, resignándose a ser “oposición” por non dispoñer de votos fiables. Os alegatos internos, con dimisións incluídas entreos que acompañaban a Sánchez na xestión, arreciaron días antes do dous de outubro. E a reversión do non cara á abstención nas sesións de investidura a Rajoy que se aveciñaban, acabou consolidándose este pasado día 23. En definitiva, o non converteuse en si á previsible continuidadeconservadora no Goberno inmediato. Pronto se poderá ver a súa continuidade subordinada con motivo do debate dos Orzamentos xerais e outras cuestións relevantes como seguramente serán as pensións ou o déficit con Bruxelas, a máis diso improbables perspectivas de derrogación ou non de medidas lexislativas como a LOMCE, a Reforma laboral ou a “Lei mordaza”. Será de ver de que xeito se tapa o nariz o PSOE, ou non o tapa e espirra violentamente, pero vaille a ser difícil desafinar a melodía que o PP leva nas súas partituras.
OTAN: de entrada non
De mirarse ben, a denominación como “Partido do non” é ampliable a outras etapas anteriores da súa historia. Pode iluminar non poucas das decisións que tomou cando tivo capacidade de Goberno en 1982, culminando teoricamente a Transición. Probablemente, tamén bastantes outras da súa historia precedente, incluso a anterior a que o fundador, Pablo Iglesias Posse, alcanzase o seu escano parlamentario en 1910, e particularmente as crises das Internacionais ou a colaboración coa Ditadura de Primo de Rivera. A moitos simpatizantes, votantes e militantes e improbablemente a cantos se afiliaron despois de 1982, que sempre viron ao PSOE con perspectiva moi distinta á que tiveron os seus fieis anteriores -incluídos moitos dos que conspiraron en Toulouse fronte a Llopis en 1974-, viránselles a mente acontecementos nos que tomaron parte ou sobre os que poden testemuñar. Non se sabe, por exemplo, que forma máis parte das negaciones a que se adscribió naquela Transición, se á súa renuncia ao marxismo (XXVIII Congreso, en 1979), ou aquel achado do “OTAN de entrada non” que sesgó o referendo do 12.03.1986. Foron dous especiais momentos en que o “non” sistémico do PSOE foi máis aló do coxuntural.
Cantos nons houbo?
Non fai falta recorrer á xestión de personalidades moi discutibles como Solchaga ou o propio Boyer en Economía -un mundo continuista de neoliberalismo máis ou menos feroz desde os primeiros anos sesenta-, de Corcuera en Interior ou de como foron os modos heterodoxos de recadación de fondos para o Partido nos tempos de FILESA e asociados. É máis ilustrativo observar como nas etapas de goberno do PSOE, as leis que sempre defenderon como de “ súa” estrita xestión progresista tiveron un alcance normativo limitado e fácilmente erosionable cando se producise a alternativa do PP no Goberno. Esta perspectiva -máis claramente aplicable ás de ámbito social- están nas marxes do núcleo central do económico, pero achegan valiosísimo sentido ao conxunto do corpus lexislativo a calquera observador independente de toda obediencia a calquera Partido con poder.
Repasar a normativa emitida no BOE nese tempo ou, mellor, o rexistro das sesións parlamentarias pertinentes, achega agora con maior precisión -á luz deste non último- os límites de trangresión que a suposta progresía do PSOE nunca se atreveu a cruzar. Entre os exemplos máis rechamantes están, por exemplo, a Lei de violencia de xénero (Lei 1/2004, de 28 de decembro. BOE , 29.12.2004), a Lei de Memoria Histórica (Lei 56/2007, de 26 de decembro. BOE, 27.12.2007), ou as leis de Reforma laboral (especialmente o R.D. 10/2010, de 16 de xuño, e a Lei 35/2010, de 17 de setembro). Non mentemos o cantoso acordo co PP á propósito da reforma urxente do art. 135 da Constitución, que deixou a todos os próximos e arredores confusos coa explicación.
Os nons en Educación
Para entender as políticas educativas pautadas polo PSOE, é moi pertinente a perspectiva do PSOE como “partido do non”. E, para empezar, retomar unha das súas indecisións clave nos últimos anos, pois segue afectando de cheo a gran parte do sistema educativo, condicionado polos últimos Acordos co Vaticano en 1979. O propio Rubalcaba veu recordar ao saír elixido Secretario Xeral no XXXVIII Congreso do Partido en Sevilla, que habería que defender o laicismo do Estado, e volvería repetirllo á revista ESCUELA pouco despois (nº 4.006, 09/01/2013). O propio Partido confirmaría esa liña nun dos documentos da súa Conferencia política en novembro dese ano. Quería ser un revulsivo a canto viña facendo o PP desde que gañara as eleccións en 2011, pero nin fixeran nada respecto diso nas súas propias etapas de Goberno nin, na citada entrevista, Alfredo Pérez Rubalcaba levou o laicismo do PSOE máis aló de que “a relixión ha de saír do currículum e, xa que logo, do horario escolar”.
Este amagar e ceder posicións é visible, adicionalmente, en boa parte do que lexislaron en Educación. Sempre falaron do moito “esforzo” que lles custou o que lograron levar ao BOE con algunha consistencia, signo pouco propicio para soster unha gran convicción. Indicios sobrados hai para establecer que “este Partido do non se deixou levar por un escaso convencemento de que o da Educación fora o principal dos seus obxectivos. Valla como exemplo observar a evolución da LODE (1985), lei que tratou de poñer certa orde na política de subvencións ao ensino privado da etapa nacionalcatólica que prorrogara a UCD. Coñecido é como durante as etapas de Aguirre e o propio Rajoy en Educación, o alcance e equidade distributiva desta lei quedaron gravemente erosionadas en prexuízo do Ensino Público. No recente libro sobre La formación del profesorado escolar (1970-2015):peones o profesionales (La Muralla, 2016), xa quedou indicado como os regulamentos de aplicación da LODE -cuxo cumprimento puido esixir o PSOE na súa etapa alternante intermedia- non foron esixidos, como tampouco o dunha rigorosa Inspección Central que velase polo seu cumprimento, con deterioro crecente das prestacións do Ensino público.
Están logo, entre outras moitas negacións dos xestores de Ferraz, dous ceses significativos, o de Maravall (1988) e o de Alejandro Tiana (2007). As folgas de docentes no mes de marzo do 88, a conta dunha homologación salarial decente do profesorado, fixeron que deixase o Ministerio. Ao seu sucesor Javier Solana, a cuestión básica do diñeiro dispoñible para este efecto non lle faltou. Así o deixou traslucir na primeira entrevista que sobre estes asuntos concedeu José Mª Maravall a ESCUELA en maio de 2011. Ha de dicirse de paso que, aínda que neste momento, o gasto público destinado a educación alcanzou o 4,4% do PIB, sucederon nons importantes do PSOE. Acelerouse, por exemplo, o ascenso da LOXSE ao BOE en 1990. Previamente, fixéronse crebar unha serie de iniciativas e proxectos de reforma que promoveran coa participación directa do profesorado desde 1983. Os chamados “Proxectos de Reforma” alimentáronse durante case cinco cursos de intercambios de iniciativas, revisión e avaliación moi inmediata de profesores e mestres participantes. Pero, a partir de 1987, a urxencia de que aparecese no BOE aquela reforma escolar foi dirixida por profesores universitarios. Algo parecido sucedeu cos chamados Movementos de Renovación Pedagóxica, que pronto entraron nun declive importante, facilitándose así, unha vez máis, a perspectiva tecnocrática dos setenta, no canto de educación motivadora da renovación social.
A propia LOXSE, tal como acabou saíndo no BOE e, sobre todo, tal como se executou logo da súa implantación, levaba implícitas con estas marcas dúas severas condicións. Unha, que non contou coas medidas económicas oportunas. E a segunda, que se atopou de inmediato cunha recia oposición en todas as frontes, sendo unha das máis fortes a dun profesorado desmotivado e falto da preparación adecuada para asumir os novos roles que esta lei trataba de imprimir se quería superar o formalismo burocrático. Aínda hoxe, unha boa parte das réplicas e contrarréplicas que entrecruzan os debates educativos teñen como referencia central aquela lei de 1990, coma se da orixe de todos os desastres educativos se tratase.
En canto ao cesamento do
moi competente Alejandro Tiana en 2008 como Secretario Xeral de
Educación, logo de parar a Lei de Pilar del Castillo (LOCE) e
haberse dedicado a reconstruír un amplo consenso para LOE (Lei
Orgánica 2/2006, de 3 de maio. BOE, 04/05/2006), habería de
explicarse por que esta lei quedara tan retórica sempre que fala de
“calidade educativa” e labor indispensable dos profesores para
levala a cabo. E tamén algo que, conceptualmente, é máis duro de
admitir a cantos contemplan a historia da educación española.
Aparentemente é moi simple; unha conxunción ilativa, o “e”, que
equipara ante o Estado á pública e privada-concertada, dá sentido
ao art. 108.4 desta Lei. É a educación -di- un servizo público,
pero “que se realizará a través dos centros públicos, privados e
concertados”. Este plano de igualdade aproveitarano as posteriores
modificacións de WERT na LOMCE (Lei Orgánica 8/2013, de 9 de
decembro. BOE, 10/12/2013) para acentuar o desequilibrio entre ambas
redes do sistema e introducir facilmente outras variacións
significativas, como a dunha selección do alumnado, un papel menos
autónomo do profesorado e un acento maior da Relixión. Como sempre,
unha das consecuencias dos nons do PSOE, é que preparan o camiño
aos síes do PP.
E despois da abstención?
É evidente, pois, que o cambio do “non é non”, ao non pero si da abstención queagora vai ter lugar, non é novo. Nadar e gardar a roupa sempre é un problema, como repicar as campás e estar a misa, soprar e sorber ou demais metáforas que o refraneiro amoreou como signos de conduta atrabiliaria. Ben é verdade que en política, ás veces, parece que todo vale e a propia Susana Díaz, adaíl deste relevante cambio último, inclinouse por aquel tópico dudosamente atribuído a Maquiavelo, e que con certeza defendeu Baltasar Gracián en 1647 cando dixo que “todo o doura un bo fin, aínda que o desmintan os desacertos dos medios”. Non se pode pasar máis tempo sen Goberno: é necesario -dixo a presidenta andaluza- que se resolva a cuestión da gobernabilidade, "máis aló de como se faga ou deba facerse".
Con estes 137 votos colleitados no Comité Federal último do PSOE, poñerase fin ao bloqueo actual que había a que se formase un Goberno do PP, con Rajoy á fronte e nunhas circunstancias de desmoralización crecente pola exemplaridade diaria de tanta xente relevante nos xulgados. As dúbidas aumentarán para o valor do PSOE como organización respecto do que sexa a súa traxectoria de servizo relevante á sociedade ata agora. E non é nada improbable que a previsible continuidade nos nons se traduza nun apartamento maior. Os sucesivos intentos de aproximarse ás reivindicacións que a cidadanía expresou máis fortemente a partir de maio de 2011, foron mostrando que ha ter gran dificultade para conectar cos problemas que máis a tensaron desde entón. Nin en linguaxe nin en formas, e tampouco en persoas e programas propostos, logrou atopar o ton e modos adecuados. Non sería estraño que, por este camiño destes nons, vaia quedando crecentemente fóra de xogo, achicado nun espazo coas dúas bandas prácticamente ocupadas.
O panorama político -e as súas consecuencias para Educación- teñen, xa que logo, todas as posibilidades de volver reiterarse, coma se dunha paisaxe folclórica se tratase, con características similares ás vividas nestes últimos anos. Todo indica que nin aos sindicatos docentes ou estudiantís, nin a MAREAVERDE, vanlles a faltar motivos para ter traballo sobrado: case todo o que reivindicaron segue sendo como foi, invariable coa moi dubidosa tradición de “melloras” a que prohomes como Wert ou Méndez de Vigo quixeron afacernos. Para empezar o día 26 xa tivo lugar a primeira folga importante deste curso.
TEMAS: PSOE/PP. Gobernabilidade. Abstención. Investidura Rajoy. Historia da Transición. Problemas pendentes. LODE-LOGSE-LOE. Reversión LOMCE. Estatuto Docente.
Manuel Menor Currás
Madrid, 23.10.2016
No hay comentarios:
Publicar un comentario