O acontecido en Finlandia non é indiferente para o que poida pasar nas eleccións españolas: pronto pode parecer moi moderno ser retrógrado.
Xuvenal (60 d. C.-128), fustigador da sociedade romana a finais do século primeiro da era cristiá, escribiu, na primeira das sátiras que lle sobreviviron, se sempre sería “un mero oínte”. Considerando unha “ultraxe” algunhas das comedias e elexías de carácter gloriosamente épico que lle obrigaban a ler, lamentábase de que lle fixesen perder o tempo con propostas que, á primeira, resultaban ocas e encubrían mil xeitos de hipocrisía e corrupción. A continuación, degraaba mil historias polas que cabía desesperar de tanta fraude e dos que se prestaban a escribir plaxiando alusións ás fazañas dos deuses para encubrir os desmáns dos que os subornaban.
Xuvenilidade apresurada
Logo de case dous mil anos, a inventiva segue
empeñada na aparencia de comedia. Institucións preciadas encargan aos seus
comunicadores similares artificios aos que denunciaba Xuvenal, para promover un
prestixio non sempre consistente. Nun momento como este, previo a unha
secuencia electoral importante, os malos modos, curtas análises e rifas
propostas que se están presentando aos electores, non están exentos de interese
demostrativo en reiterar ocultación de despropósitos, desvío de atención e
xeración de simpatías votantes a conta da ignorancia e calculada interferencia
de fachendas chulescas. A dura imaxe de Notre Dáme en lapas, con algún dos
arreglos de Viollet-lle-Duc polo chan, provoca agora, de novo, un debate
nunca resolto sobre do que, como e ata onde restaurar, cando nos últimos 175
anos variaron tanto os conceptos a preservar nestes traballos. Dubitativa tamén
entre o vello e o novo, a imaxe desta campaña electoral é mixta; non do todo
nova polo problemática, maleducada e regresiva, é probable que desate
entusiasmos nos seus deseñadores, pero deixa en desolación a cantos quixesen un
debate de ideas coherente e menos emocional. Poida que á mocidade dos e as
contendentes nesta pelexa lles falte rodaxe ou poida que lles insuflaran, cun
mal apresa arte de ter sempre razón -que espantaría a máis dun sofista-, ante
todo o afán demostrativo que movía aos conversos. O que predomina é un exceso
de apaixoamento conservador por encima de calquera renovación modernizadora.
Chaman a atención as actitudes e ideas con que xogan ante as cámaras estes candidatos e candidatas. Miradas no medio ou longo prazo, máis aló da estrita actualidade que coloree unha última hora, mostran continuidades do pasado, cando non regresións fortes respecto das urxencias deste presente. Algo cabe aprender deste descubrimento, en liña coa moi lenta progresión histórica dalgunhas ideas e posicionamientos na aceptación social ata a normalización legal. Tanto inquietaba a Mariano José de Larra que, en 1834, opinando sobre as vantaxes “do medio facer”, concluía que “o que imos facer o ano 34” -porque eu creo que imos facer” algo fixemos de primeiras o ano nove, ou o 14 ou o 20- [tres datas relevantes do XIX para o liberalismo democrático], que fariamos o 34? Ser felices? Brava ocupación! [?] Espantosa perspectiva! Máis sabios, pola contra, nós deixamos sempre algo por facer para mañá. Nós deixamos as cousas algo escuras para podelas aclarar mañá. Ai daquel día en que non haxa nada que facer, en que non haxa nada que aclarar?. En xaneiro de 1835, mentres se afundía o ano anterior, diría: “Prepareime a ver no próximo e naciente 1835 unha segunda edición dos erros de 1834. Oxalá que a experiencia desminta o meu funesto prognóstico”.
Mobilidade inmóbil
A cuestión é que son tantas e tan importantes
as demandas que suscita o agora; tan crecente é o narcisismo que impón o consumismo
en que nos movemos, cos seus cánones de individualismo descortés con cantos
poidan ser os nosos semellantes; tan a desmán quedan as esixencias dos Dereitos
Humanos e Sociais e tan repetitivamente simplóna é a panacea que tralo
tecnolóxico se nos coa , que se nos
pasan cuestións esenciais para a nosa convivencia, mentres continúan vivos, tan
inquietantemente continuistas como noutras épocas, fondos de armario de difícil
modernización.
Tómese como referente unha institución como a Igrexa católica que, independentemente dos acentuados procesos de secularización, segue tendo en España gran peso específico en decisións da alta política. O seu vaivén argumental en dous aspectos vinculados ás cuestións sexuais como a pederastia e a homosexualidade, ademais do seu valor penal, ten enorme interese paraentender o dobre ou triplo xogo en que pode estar enredado o seu discurso supuestamente renovador, ao que uns se pliegan segundo sopre de Roma, e outros procuran que non se altere o lado máis pechado e, ata, ultraconservador. No medio dese escorregadoiro -en que oficialmente nunca están-, para desenvolver como “sociedade perfecta” a Divini illius Magistri coma se nada acontecese desde 1929 -nin transcorresen 80 anos de relacións dun pouco amortecido nacionalcatolicismo co Estado español-, aí segue comandando a maior parte do 32,7% do sector privado-concertado da educación escolar en España. Nin se moverán os Acordos coa Santa Sé -como se rumoreara hai algún tempo- nin, segundo din os programas políticos de última fornada, tampouco parece que vaia a moverse o que neste ámbito da igualdade educativa reclaman moitos. Neste aspecto -e non o único- a Lexislatura que se inicie despois do 28A seguirá sendo, como ata agora, prolongación retardada do Antigo Réxime, das frustracións en que se debateu a España de Larra -entre carlismo e modernización razoable-, das imposicións franquistas e dunha Transición que aínda ten moitos asuntos pendentes, retardataria, como outrora, de aspectos relevantes da vida cidadá, aínda que para algunhas persoas poida ser de interese.
Choiva de pedras
Pasaron case dous mil anos, e a maioría dos
nosos políticos parecen estar seguindo a un tempo este exemplo e o consello de
Larra en canto a “cousas a medio facer” para educarnos. Cos seus memes e
ocorrencias imitan aos creadores de monólogos e adoptan posturas de toureiro,
tractorista, moteiro, cofrade, ou reconquistador do que contaba a Enciclopedia
Álvarez. Quédanlles uns días de pasarela para poñerse en vea de superheroes/ínas ou vendedores/as de algo, mentres intentan sintonizar con
algunha lonxanía cultural venerable. Pero o aura levemente utópica que puido
ter 1978 empeza a estar cada vez máis afastada da realidade. Gritan en exceso -coma
se os cidadáns fósemos culpables- e, canto máis mentan as esencias patrias ou
se poñen en plan ofendido, máis sabemos que nos falan dos trucos do diñeiro
para soster o statu quo. Namentres, a
moitos posibles votantes, ofuscados como Xuvenal por non ser capaces de “apartar
a néboa do erro e distinguir entre os bens verdadeiros e os seus opostos”,
impónselles o que deixou dito na sátira nº 13: “Se diviso un home
extraordinario e xusto, comparo tal portento cun neno de dous corpos, co achado
asombroso de peixes baixo o arado…, e me angustio coma se caese unha choiva de
pedras ou un enxame de abellas colgase en longo racimo baixo o beirado”.
TEMAS: Eleccións 2019. 28A. Modernidade e tradicionalismo. Mariano José de Larra. Xuvenal.
Manuel Menor Currás
No hay comentarios:
Publicar un comentario