Os partidos están en campaña electoral, momento máis propicio para quedarse na superficie dos problemas que para tratalos en serio.
O pasado día 24, a exhumación de Franco en Cuelgamuros, 44 anos despois da súa morte, foi, segundo o actual presidente en funcións do Goberno, “unha gran vitoria da democracia española”. Mostra tamén, con todo, a lentitude da historia recente en recuperar e normalizar dereitos, mentres “o franquismo -como di Preston- sobreviviu”. Segundo reflexionaba hai pouco Nicolás Sánchez Albornoz desde a súa propia experiencia en Cuelgamuros antes de 1948 “cando logrou fuxir nunha rocambolesca viaxe que sería contada a varias voces-, durante 40 anos pasamos unha vergonza tremenda”. Ninguén entre os seus amigos estranxeiros entendía “que en España un dictador da calaña de Hitler ou Mussolini tivese un monumento onde se lle rendía homenaxe”.
É perceptible, ademais, un “anticlericalismo de dereitas”, alentado por bispos e declaracións do exnuncio Fratini en Madrid, capaces de distinguir entre “apoiar” e “non opoñerse” á exhumación, alleos a que os que levan tantos anos reclamando xustiza “miren o futuro -en expresión do Papa Francisco- tendo aos seus mortos agachados”. O gran nominalismo de que fai gala unha parte importante da Igrexa oficial española para falar do acontecido en Cuelgamuros, adianta as pegas que lle opoñerán ao Goberno que trate de reducir os privilexios que o franquismo lles acrecentou (desde antes de 1953). Unha razón máis para non perder de vista que aínda queda un amplo percorrido para resignificar aquel espazo, dada a complexidade do entramado tecido polo dictador para que se cumprise a súa aspiración a desafiar trala súa morte “o tempo e o esquecemento”, segundo rezaba o seu Decreto de 01.04.1940, ao declarar de urxente execución as obras que perpetuasen “a memoria dos que caeron na nosa gloriosa Cruzada”.
O posible
Nunha orde de cousas ben distinta, ese mesmo día 24 proxectaron na 2 de TVE, un documental sobre Marcelino Camacho, que levaba o título mención a punto neurálxico da súa vida: Lo posible y lo necesario. Os que o trataron, como Agustín Moreno, explicaron que o que, segundo contaba, o posible é o que nos permiten facer, e o necesario o que debemos facer. Os cordos e satisfeitos son os do posible, e os que loitan por un mundo mais xusto os do necesario: son estes “ os que cambian o mundo”. Pasadas as liortas dos anos sesenta e setenta, e crecentemente aburguesados todos desde os anos 90 para acá, dá a impresión de que o país e as súas organizacións -incluída a que axudou a fundar Marcelino- viraron máis cara ao posible que cara ao necesario.
Hoxe, en vésperas doutras eleccións, “o posible” é o gran obxectivo de todos os partidos con aspiración a gobernar; moderan e maquillan as súas mensaxes para captar o favor sentimental dos posibles votantes. Cantos máis entren por ese circuíto tranquiizante de oportunidades, máis aumentarán o seu particular reconto de votos e de poder político. Todo é bo para cada conventículo. Co recordo particular de Franco incluído, o control do discurso sobre como afrontar os problemas pendentes -e o recordo dos pasados- empezou xa. Tamén as acusacións mutuas, para distinguirse claramente dentro de “o posible”, aínda que non sexa fácil, cando se prevé a volta a un bipartidismo en que PP e PSOE se repartan de novo as posicións de abril-18.
Diso vai o continuismo de “o posible”. A cuestión é que pasa “co necesario”, cando é moito o que queda por facer en tantas frontes por razóns moi variadas. Non falta de nada: lentitude atrasada, deixación, medo e coxunturas internacionais novas, que han ir facendo que o importante e coxuntural se coman a valentía necesaria para non pararse e afrontar con intelixencia os retos.
O necesario
Á espera do 10-N, poñerse na dinámica “do necesario” supón, sen perder a memoria, vontade para actuar con prudencia e decisión. Un propósito nada doadol ao que poderían axudar estes criterios:
1.- En primeiro lugar, como manifestaba Joan Garcés o pasado día 18 -cando arreciaban as manifestacións en Cataluña e miles de pensionistas facíano ante o Congreso-, “distinguir entre efectos e causas”. Dito doutro xeito, é importante non seguir amagando sen decidir. Nestes dous casos, por exemplo, o fondo real de razóns en que intervir é a precariedad, o desemprego e o limitado horizonte vital que, tanto novos como persoas da terceira idade, teñen garantido, e máis desde a crise de 2008.
2.- En segundo lugar, complementario, non afrontar os problemas con simplismos reducionistas. Moitos asuntos están viciados e delimitar ben o importante é crucial. Por exemplo, que o de Catalunya non é só cuestión de independentismo si ou independentismo non, ou que a atención a unha boa educación non consiste na “liberdade de elección de centro”. O reflexo accidental dun problema non é o núcleo do problema a tratar.
3.- En terceiro lugar, é importante igualmente clarificar o sentido da acción política bastante máis aló do que dá de si o proceso electoral que está en marcha. Todos os grupos principais pugnan polo mesmo centro, pero todos saben que hai acordos contra natura por razóns varias, históricas algunhas. Se todos pugnasen por avanzar na ampliación dos dereitos e liberdades de todos, contra as formas culturalmente dominantes de autoritarismos e microfascismos, outra cousa sería. Despistarse nisto é perder o tempo e, cando tamén dan mostra diso os grupos de esquerda, é máis grave.
4.- En cuarto lugar, sexa cal for a forma de Estado, se se simultanea a atención ao logrado na democracia do 78 co que os manifestantes estean pedindo por distintas causas, percíbese como a referencia aos logros e perspectivas que sostivo o republicanismo historicamente non pode ser un tabú logo de oitenta anos. Trataban de que o Estado tivese unha configuración sólida, capaz de afrontar unha solución xusta e en igualdade para os problemas principais da vida cidadá. E ese é o fío de continuidade das solucións democráticas tamén hoxe, a súa razón de ser se non se quere un Estado que faga deixación de funcións en múltiples asuntos pregándose aos intereses do mercado. As privatizacións de servizos como a Sanidade ou a Educación -a máis diso outras, alleas ao interese común- fixeron perder forza á cohesión que como país debésemos ter, mentres engordan instancias que parasitan a súa posible fortaleza.
E 5.- Hai, xa que logo, tradicións a revisar en profundidade. Por exemplo, a que alimenta o desmantelamento crecente que, a conta dos Acordos co Vaticano de 1979 -continuadores dos Concordatos de 1851 e 1953- desenvolveuse dificultando sempre un acordo no ámbito educativo. Aproveitando que hai pouca vontade de separación de intereses da Igrexa e o Estado, os bispos reclaman máis recursos para os seus colexios concertados. Mentres, os logros da escolarización universal teñen déficits, que sofren especialmente os grupos sociais máis débiles, por mor de problemas de recursos indispensables na escola pública a que acoden. É de notar, en paralelo, o crecemento do sector privado que alentan algunhas Consellerías de Educación, animadas por empresarios do sector, cunha metodoloxía atenta ao negocio que representa a “selección de riscos”, como din quen seguen de cerca o que acontece en Sanidade. En Madrid, xa teñen unha Dirección Xeral, especializada no que os seus conselleiros viñan facendo desde antes de 2003.
Inclinaranse os votantes por quen Marcelino dicía que traballaban pola utopía de “o necesario”? Preferirán as burocracias retardatarias de “o posible”? Este é o dilema central neste momento de confusas promesas antes do 10-N.
Manuel Menor Currás
Madrid, 27.10.2019
No hay comentarios:
Publicar un comentario