O sociólogo Rafael Feito acaba de publicar ¿Qué hace una escuela como tú en un siglo como este? nun momento moi oportuno.
Podería ser en calquera outro momento, pois preguntarse polo
sentido, recursos e estilo da educación que temos neste país sempre está
ben. Oxalá houbese máis cidadáns -e máis
especialistas de recoñecida valía- preocupados polo sistema educador que
construímos nos 45 anos últimos! Pero este momento é particular. Unha vez máis
estamos nunha encrucillada en que a limpeza crítica desas voces é máis
necesaria. Pronto sairá a que pode ser oitava lei orgánica que reforme o que
Wert tocou e retocou en 2013, que fora tocado e retocado en 2006. Unha historia
repetitiva doutras moitas anteriores, especialmente no concernente ás etapas
escolares, desde o principio. García Álix, o primeiro titular do Ministerio de
Instrución Pública e Belas Artes, só durou no cargo desde o 18 de abril de 1900
ao 6 de marzo de 1901, pero emitiu 308 normas reguladoras do que lexislara
Claudio Moyano en 1857.
Reformar e contrarreformar
Nesta tradición de reformar e contrarreformar tan vizosa, é
alentador que un bo coñecedor do sistema educativo se pregunte -case mimetizando
a canción de Burning- que ten aínda merecedor de ser sostido, e en qué contradi
á época en que estamos. O primeiro motivo de interese deste libro é a propia
pregunta, pois sitúa ao lector na dúbida que sempre debe acompañar a toda
reflexión coherente. De entrada, dá a entender que pode haber moitos elementos
que non se corresponden co que debería achegar á sociedade. E a repasalo vai
con calma, datos e referencias de autoridade, para suxerir por onde encamiñar
os cambios que se necesitan e desbotar os prexuízos establecidos que, con cada
nova lei alternante, se adoita tratar de afianzar e reforzar.
A segunda achega reside en que non se trata de opinionitis gregaria nin de xeremíaco queixume, literatura moi ao uso en asuntos educativos. Razoa, por exemplo, contra corrente como non é posible un “pacto educativo”. Logo de 163 anos de deixación, compadreos e guerras escolares -e das outras-, é case imposible ir moito máis alá do que di o art. 27 CE78: a necesidade de combinar universalidad e liberdade. Facelo con gran equilibrio e respectando o sentido auténtico dos dous términos debería ser -en lealdade- a función do Congreso de Deputados e do Executivo, e non o pugnar por desequilibrar a democracia do sistema cada vez un pouco máis. Este criterio pode axudar a entender como tratar de reverter os grandes desequilibrios que estableceu a LOMCE será un paso importante na boa dirección, aínda que non sexa suficiente para equilibrar un funcionamento xusto e harmónico da pluralidade de redes do sistema. En todo caso, é estéril perseguir un pacto propiamente tal. Para Feito é máis útil en todos os aspectos facer acordos concretos. Non satisfarán todas as ilusións, pero posibilitan un campo de xogo en igualdade para poder medrar e enriquecer conxuntamente a universalidade e a liberdade. Se se eliminasen as contradicións existentes, sería un gran avance.
En terceiro lugar, o autor aposta pola valentía nas decisións e non por que o que hai se manteña porque si, coma se fose inamovible e para sempre, de tan naturalizado que está. Neste sentido, as súas dúbidas van cara ao Bacharelato tal como está, como pretexto burocrático do que veña despois se vén. Non está sobrando ese mamotreto cuxa función principal é ser mera academia preparatoria da proba de selectividade? Non sería máis eficiente que eses dous anos servisen para afortalar as destrezas, competencias e actitudes que a cidadanía necesita para enfrontar este mundo tan acelerado? Esta é a pregunta clave do libro: Non merece a pena aproveitar mellor o tempo escolar e que sexa interesante, atractivo e actual, ademais de promover de verdade as boas prácticas que debe ter o sistema?
Cara a unha escola democrática atractiva
E, en cuarto lugar, por este libro decorren cuestións e preguntas que axudan a pensar -máis aló do que hai- se non merecería a pena tratalas en serio, e non como remendo ou oportunismo. Son asuntos moi pertinentes para a recalificación e renovación eficiente do sistema as súas consideracións sobre a relación dos centros educativos coa Universidade e viceversa, a das redes Pública e Concertada, a formación dun profesorado acorde con este tempo, a reorganización interna dos centros, a colaboración das familias -superando o ser suxeito pasivo ou mero obxecto de manipulación-, o sentido de comunidade que debe desenvolver, que se ensina e que se debería ensinar, como se ensina e como se debería facer, a nota de Relixión, que pasa cos tempos escolares?. En fin, un abanico de materias e problemas que necesitan ser ben resoltas porque interesan a todos. Dalgún modo, Rafael Feito estanos dicindo que, de como coidemos a educación, depende a calidade da nosa convivencia colectiva. É un punto dos máis sensibles para observarnos a nós mesmos: como nos queremos ou como nos odiamos dando renda solta ao primitivismo hobbesiano. Merece, xa que logo, a pena que sexa repensada con criterio e non ao servizo de prexuízos mal aprendidos.
Este libro de Rafael Feito é, doutra banda, unha boa síntese dun longo e froitífero traballo, non só na Universidade Complutense, senón nas continuas reflexións e análises sobre os problemas do día a día. Desde os noventa, estivo pendente de canto aqueixa á educación española. A súa obsesión por “unha escola democrática” levouno a pisar todas as pucharcas noutros libros, artigos, conferencias, debates e en rfeito.blogspot.com experimentou, ata, a implicarse nun dos instrumentos que a Constitución dispuxo para xerar responsabilidade: as ANPAS. Sabe ben de que fala e non é a primeira vez que trata os asuntos.
Estéase ou non de acordo co que di, merece a pena atender os seus documentados argumentos, moi propios de quen está máis pola resistencia que pola pasividade e que prefire a innovación á rutina burocrática. Porque non lle gusta contar a historia tal como non foi, o autor pregúntase -e pregúntanos- polo sentido que debería ter esta educación que tantos parecidos ten, aínda, á que hai moitos lustros nos deron e que ampara, aínda, demasiada obsolescencia decimonónica.
TEMAS: Educación
democrática. Calidade da Educación. Convivencia pública. LOMCE. Acordos
educativos.
Manuel Menor Currás
Manuel Menor Currás
Madrid, 14.02.2020
No hay comentarios:
Publicar un comentario