A reconstrución é a hora da verdade

En Educación, Sanidade e Dependencia, mostraremos ata onde chega a nosa unidade de cidadáns ou nosa particular selectividade

En momentos de “reconstrucción” vese ben ata onde alcanza a suposta caridade, solidariedade ou beneficencia; hai quen non quere que todos -polo feito de ser cidadáns- teñan dereito a iso que chamabamos “Estado de Benestar”. Agora, na “nova normalidade”, non sabemos ben como chamalo, pero cada cal, ante a “reconstrucción” exhibe os seus proxectos.

Ás voltas coa pedra filosofal

Esta pandemia, separadamente dos problemas económicos en que nos meteu, deixou a Educación bastante patas para arriba; tamén o fixo coa Sanidade e a Dependencia das persoas da terceira idade. As carencias institucionais quedaron ao aire, e moitos profesionais -os que arriscaron o seu tempo, e ata as súas vidas- empezaron a pedir que se deixen os aplausos e ditirambos; á volta do verán, reiterarán a súa esixencia de que se abandone o ridículo declamatorio e se atendan as infraestructuras en que teñen que traballar.

No medio de tanto lirismo estéril, tamén sucedeu que se quixo salvar a “función social” que supostamente desempeñan cantos, desde a iniciativa privada, montaron os seus negocios en torno a obrigacións universais do Estado democrático. Para moitos xestores políticos, responsables sobre todo nas autonomías de tales competencias, esta é a súa pedra filosofal ou crecepelo que teñen sempre a man, cando non todo o monte é ourego e quen mellor o saben son os cidadáns sufridores dos desaguisados que, con tan comodona xestión, causan ao bo uso dos orzamentos de todos. Deste tipo de empresas, nunca se nos conta onde reside a súa parte rendible; todos sufrimos, con todo, atrasos cando máis nos fan falta e, en moitos casos, unha estrita discriminación acorde co principio que consideran inalterable: o que pode ser negocio non é asunto de xustiza social.

Capitalismo extractivo é isto, do que estes políticos teñen a chave para dar concesións e público cativo a quen consideran adeptos, normalmente empresas e grupos cos que teñen vínculos. Nestes casos, o soniquete da “ideoloxía” é unha mala escusa pola que tratan por todos os medios -teñen moitos- de que os demais lles  dean a razón e que non teñan “ideas” contrarias ás súas. Cren que a súa doutrina é a “normalidade”, o “natural”, e pretenden dotala de tal prestixio que valla para recriminar a cantos pensen: xa pensan eles por todos.

Construír

En El conde Lucanor hai un fermoso conto -moi didáctico- sobre o rei espido. Vale agora mesmo para esta “construcción”, cando tanto pode axudar a memoria; pódese un acordar de como eran antes estes servizos, por exemplo fai máis de cincuenta ou setenta anos, e como non se deixou que fosen. E pódese documentar, polo menos para non repetir monsergas como as que se volven a oír, cando do que tratan é de vixiar e seguir controlando que non se descabale unha situación privilexiada. Claro que tamén poden seguir vivindo do conto, ata que a realidade deixe ao espido as vergonzas que preocupaban a Don Juan Manuel en 1335.

A todo pódese afacer un, incluídas as mentiras con que se trata de convencer aos demais de que a súa é a verdade e toda a verdade. Nesa cadea, quen menos perden son os que viven de poñer a cara por outros, tratando de sentirse superiores cando serven aos colonizadores da vida dos demais, a gran escala ou en pequenas doses, e frecuentemente en nome de grandes principios dos que se senten representantes exclusivos. Pero cando con tales xestos resulta prexudicada a gran empresa de vivir que todo cidadán leva ao lombo, o que fan estes cipayos non pasa de milonga. Para desenvolver tan excelsos ideais, han continuar detraendo orzamentos do Estado para que non os invista onde se necesitan.

É estraño que non saiban facer o ben doutro xeito, cando tanta necesidade hai de persoas entregadas. Menos se entende por que choraron tanto estes días por un reparto de recursos á escola pública. Confirman o de sempre: que lles pareceron sempre poucos os que lles deron, dada a autoestima pola alta misión en que andan. Pero se repasamos a historia das subvencións e concertos educativos en España -non xa desde que Díaz Ayuso creou unha Dirección xeral para atendelos-, senón desde atrás, podemos ver a súa longa desafección co de todos. Vaian ao Concordato de 1851 e moito máis atrás se queren e verano; repasen as sucesivas etapas de Sainz Rodríguez, Domínguez Arévalo, Ibáñez Martín, Ruiz Giménez, Jesús Louro, Lora Tamayo, Villar Palasí, Xullo Rodríguez, Martínez Esteruelas, Carlos Carballos, José Manuel Otero...., que deixaron selectivas pegadas dos seus afectos; veñan se queren a Esperanza Aguirre ou Mariano Rajoy e Pilar del Castillo, e observarán que non fai falta chegar á LOMCE de Wert ou Méndez de Vigo: o repaso do BOE de todos eses anos ofrece verdadeiras xoias documentales para confirmar quen, logo de 1939 e do Concordato de 1953, tiveron, en moitos tramos, a exclusiva do Ministerio de Educación; e como houbo un tempo, non fai tanto, en que a maioría dos titulados “das clases superiores” saían dos seus colexios, e como repartían os abundantes recursos acordemente co seu peculiar modo de exercer unha “función social”. Doña Isabel Díaz-Ayuso ten toda unha confraría de mestres mestres detrás das súas decisións selectas.

A medias

Choran por non querer renunciar a seguir protexendo esta “a súa” herdanza, ata na “nova realidade” Que o 75% dos nenos e nenas españois se queden en segunda división non lles parece mal, con tal de que o seu 25% de cota educativa saiaa mellor parada? De que falamos, entón, cando dicimos que hai que “reconstruír”?

A este paso, por moito que a Covid-19 fose vencida, os rebrotes do excelso pasado afundirán as expectativas da maioría cidadá. Dá igual como estea escolarizada esoutra parte de nenos e nenas: que non teñan medios, profesorado adecuado, espazos coidados, e boa integración dos ensinos On-line? Se sobra con que todo funcione a medias, tanta ansia acaparadora, en exclusiva, non é o apropiado para que a liberdade e a universalidade de que fala o art. 27CE posible; pero é aburrido este ritornello que xa Mariano José de Larra, na súa curta vida, tivo tempo de ver moito, e levouno a dicir en 1834: “Nós deixamos sempre algo que facer para mañá. Nós deixamos as cousas algo escuras para podelas aclarar mañá. Ai daquel día en que non haxa nada que facer, en que non haxa nada que aclarar!”.

TEMAS: Reconstrucións e rebrotes. COVID-19.- Ensino público.- Ensino concertado.- Capitalismo extractivo.

Manuel Menor Currás

Madrid, 05. 07.2020.