Desconfianzas ante o novo curso académico

O camiño non vai ser fácil, pero hai que andalo. Todas as forzas farán falta, e virá ben remar todos na mesma dirección.

Os datos demoscópicos parecen apuntar na dobre dirección; por unha banda, unha tendencia esperanzada de recuperación, mentres por outro son visibles bastantes medos e reticencias. As noticias sobre control desta COVID-19 tamén teñen dobre vertente: sabemos máis de como funciona e parece que teñamos máis preto unha posible vacina, pero tamén é verdade que ninguén é quen de infundir sosego suficiente ante os posibles brotes que rexorden nuns e outros puntos.

Consensos/disensos
No noso plano político máis próximo, e á marxe da exuberancia expresiva das hipérboles que cada cal estea disposto a oír nesta precampaña electoral do País Vasco e Galicia, tres asuntos merecen especial atención. Ante todo, o acordo alcanzado no Congreso para o decreto que regule o final da desescalada, o máis amplo dos logrados por esta coalición gobernamental: polo menos, aliviou as acenos hoscos que tanto dano fan á convivencia; o acordado respecto de a Sanidade vai tamén nesa dirección, a máis axeitada para saír adiante. Con todo, os mortos volveron a voar polo aire; non son os mesmos os duns e os doutros, e por moito que esteamos en democracia parecen querer dominar a escena da convivencia por encima dos vivos. Defendendo a súa memoria a pedradas, ao estilo ancestral prexuiciado de raíz, nin algunhas escenas das vividas estes días en Euskadi, nin as protagonizadas no Congreso e arredores, estiveron á altura do que esixe o sentido da súa memoria. En terceiro lugar, en bastantes barrios é notoria a desescalada de aplausos e caceroladas, xesticulacións ambas pouco propicias para xestionar a normalidade, se é que a isto en que estamos entrando pode chamarse normalidade.

Novas paisaxes sonoras

Na rúa, nas prazas e nas praias, vese e óese de todo. Ansiedades, insatisfaccións, urxencias, despreocupacións, movementos corais impacientes e urxentes, convivindo con escenas calmas, pacientes e ben humoradas por máis que, ás veces, casen moi mal. Á inseguridade que xera o non saber ben se poñerse ou quitarse a máscara ou ter que aprender de novo para moverse, lavarse e distanciarse, coma se se fose un infante, sobreponse a ansiedade demostrativa de estar por riba do ben e do mal, a moi interesada fórmula para sacar proveito, ou o ruidoso encontro que en cinco minutos de elevar a voz para non aburrirse por non saber que facer, pode terminar en follón de narcisismos desarborados.

As beirarrúas, as praias e os cafés son neste momento espazos de gran aprendizaxe social para todos, de necesaria expansión da personalidade de cada cal, de bo negocio para algúns e de gran desesperación para moitos, a quen lles parece que os demais fan ou non fan o que habería que facer. Vellísima é, das taboíñas cuneiformes, a constatación de que os maiores miran con ollos previdos e malhumorados os nodos adolescentes. As interaccións en que todos estamos empezando a movernos de novo darán pé -como sempre, pero nun ambiente de aparente novidade- para múltiples reaccións que habemos de aprender a controlar outra vez.

Afrontar un novo curso

O “abandono” da educación pública describiuno fai uns días Guadalupe Jover: “As nosas administracións educativas laváronse as mans. Non sabían que facer e optaron pola deixación de función”. A sempiterna desigualdade de trato saltou estes días máis ás claras; as deficiencias ancestrais -anteriores a que existise ningunha das tropecentas leis, decretos, ordes e resolucións ministeriales- foron máis evidentes. O capital cultural, social e económico das familias é radicalmente distinto, e non se arranxará por moito ordenador que se facilite aos nenos; tampouco as escolas e institutos con infraestruturas obsoletas, organizacións internas que son un contrasentido. De cara ao próximo curso, por moito que as explicacións queden aparentes, existen múltiples buracos cuxa responsabilidade de arranxar vai corresponder -como case sempre- á moi “nobre” “vocación” dos ensinantes, tan afagada no BOE como mal soportada nun recoñecemento efectivo. En momentos de crises, cando non hai traxectoria de fondo, todo o mundo bota balóns fóra; non parece que sexa o momento para que a sociedade en xeral, e a Administración en particular, demostren querer que os seus mestres e profesores excedan o nivel do peonaxe. Se alguén entende que tratalos coa seriedade que merece un profesional cualificado,  se arranxa calquera día cunha gran manifestación de aplausos, atoparase con reclamaciones -algunhas moi vellas- como as que acaban de facer os sanitarios, cansados de que non lles dean o que en xustiza merecen. Non é cuestión de gremialismo medieval, senón de dignidade dunha sociedade democrática.

Uns días antes, Francisco Delgado tamén chamaba a atención sobre o afastados que andaban todos -a doce semanas de que empezo o novo curso- para que o gran obxectivo para o que naceu o ensino público poida cumprirse: a compensación das desigualdades no coñecemento e as habilidades culturais, para que todos os cidadáns sexan iguais. Demasiados condicionantes a superar -incluídas tradicións asentadas de desigualdade- para que poida saír ben a intencionalidade que a ministra Celáa pregoa para a súa lei. Neste momento -tal como a COVID-19 deixou ao aire a fraxilidad e desigualdade que ten o sistema educativo-, é puro voluntarismo cando cada autonomía parece circular por “unha autopista diferente”, e cando os Acordos de 1979 co Vaticano sosteñen unha estrutura educativa máis de 1851 que de 2020. Nese panorama, segundo Delgado, os 2.000 millóns que o Goberno acaba de habilitar –“erróneamente, de forma lineal”- acabarán nutrindo en gran medida á escola privada relixiosa, -a dos sectores máis acomodados, esa que o Estado, a través de LÓEA e a LOMCE, se  empeñou, en considerar como pública”.

Pouco hai que engadir salvo que, ou a nova normalidade trae unha nova esixencia de ética colectiva no trato á escola pública ou, no curso próximo, o sistema educativo colapsarase máis por onde menos falta fai. O exemplo do acontecido coas residencias xeriátricas e cos propios hospitais públicos nestes tres meses pasados, debería servirnos de preaviso. Atentos!

TEMAS: Desescalada.- Educación pública.- Carencias e propostas. Comportamentos colectivos.- Acordos e desacordos.

Manuel Menor Currás

Madrid, 28.06.2020