Manter a racionalidad complícase

Cada día que pasa, a pandemia e as súas vacinas traen novas frontes de discusión e desconcerto: non estamos feitos para a ansiedade inxustificada.

Disputan algúns de qué quixo falar San Ignacio cando nos seus Exercicios espirituais deixou aconsellado que en "tempo de desolación, non facer mudanza"; era intelixible nun mundo de cristiandade e fe en Deus, en que a constancia no camiño virtuoso era orientación a soster, o único capaz de xerar paz interior: en momentos de fraqueza, mellor sería soster a determinación que se había ter. Iso non impece que, en múltiples ocasións nas que esas imaxes tiveron gran valor organizativo, o preciso dito do de Loyola xurda de novo para miradas sen a súa perspectiva trascendente, un trasvase en que as múltiples transicións secularizadoras que houbo reorientaron as linguaxes.

 Tromboembolismos

O actual é, en todo caso, momento de “turbación”, “tribulación” e, se se apuran as cousas, de gran “desolación”. Mírese como se mire, todo contribúe a que o cidadán común se sinta abandoado da man de Deus e, ao que se ve, da dos seus conciudadáns, incluídos os elixidos para que leven conta e razón dos asuntos supostamente comúns. En momentos como o do día sete de abril de 2021, conflúen case todos os ingredientes para que se acelere o sentimento de desamparo e de “noite escura” da existencia. En primeiro lugar, porque en Europa, a EMA (European Medicines Agency) dixo o que dixo dos efectos secundarios constatados na vacina que leva varios días no ollo de observación e contraste de case todos cantos teñen capacidade para observar, e mostrou gran liberalidade para administrar ese coñecemento, de modo que cada Estado verá que facer “segundo as súas circunstancias”, con máis motivo que, en liñas xerais, os beneficios da vacina en cuestión di que son “maiores” que os danos.

Do cal cabe deducir -sen cualificativos de apreciación prexuízada- unhas cantas hipóteses explicativas desta determinación nada salomónica. Por unha banda, que non todos os cidadáns europeos son iguais -cousa que xa sabiamos desde a colonización romana- ao non coincidir as capacidades económicas básicas nin as cronoloxías de supostas situacións de benestar duns e outros; máis decisivo é constatar que, xa que logo, tampouco todas as mortes e riscos de vida son iguais nuns ou outros puntos de Europa, como xa tiñan comprobado cantos andaron nos camiños da emigración dos anos sesenta e setenta.

O raseiro dos números estatísticos revela, en todo caso, a real valía obxectiva de cada cal, pois o número de casos en que poidan producirse tromboembolismos problemáticos son “inusuais” pero existen e son compensados pola estatística dos grandes números. É dicir, as posibles mortes que poidan producirse, ao ser poucas son irrelevantes; constitúen -na apreciación desta sublime xurado europeo- unha especie de sacrificio obrigado co resto daqueles a quen non lles vaia a tocar esta lotería; faltoulles determinar cal sería o número adecuado para que eses supostos “poucos casos” empecen a ser relevantes no conxunto europeo por igual. Xa sabiamos isto experimentalmente, a raíz de moitas outras situacións como, por exemplo, a existencia de curvas moi perigosas na nosa rede de estradas, determinadas desde a época das calzadas romanas e que aí seguen como atractivo arqueolóxico.

Máis ou menos de 60

Nunha segunda escala de decisións, a avidez demostrada por esta vacina, seguramente inducida por instancias económicas ansiosas de normalidade, está precipitando concordantes decisións nesas pautas, pero diversas nos distintos Estados, que están traducindo xa o suposto valor aleatorio das vidas dos seus cidadáns; no noso -determinado onte mesmo a manter a decisión adoptada sobre esta vacuna desde que empezou a ser administrada-, a volatilidade valorativa móvese agora en múltiples direccións de engadido interese. Unha, principal, é a pertinente aos segmentos de idade aos que se debe seguir aplicando este “remedio”; por máis que a súa eficiencia non estea ben contrastada, causa agora un barullo tentativo de propostas cambiantes, de modo que ser nova, adulto ou estar en fase de moitos anos vividos, cobra inusitado interese a mercé de criterios discriminatorios segundo se entre ou non nun rango variable de idade. O valor dun ou outro o determina a secuencia de vacinación e do gasto que poida supoñer á administración sanitaria nacional e autonómica adoptar as precaucións máis pertinentes ao fiable coñecemento científico existente.

Dous: en paralelo, ademais, os atribulados cidadáns están vendo con impaciencia o moito que pugnan os seus líderes autonómicos por mostrar unha alegre listeza, aventurerismo, sagacidad e coraxe no enfrontamento á pandemia, de modo que locen estrataxemas que desbordan, ás veces, en “salto mortal” -como dixo un deles- o supuestamente establecido como pauta común a seguir, tanto na posible compra de vacinas como na súa administración e, por suposto, nos límites do “estado de alarma” que rexen ata o nove de maio.

Liberdades polarizadas

E tres: neste salto mortal, en que “cobernar” é o de menos, e o que importa é que falen dun como o máis arriscadamente caprichoso e audaz, incluso as eleccións democráticas son traídas a conto, e neste momento, non hai día en que non haxa algún combate, sibilino ou trapeiro, por ver quen afunde a quen e, se é posible, pronto. Levamos algo máis dun ano de confinamiento variopinto e, cando falta case un mes para a cita do catro de maio, Madrid converteuse en síntoma inequívoco dunha enfermidade rara de voluble temeridade que, en contraste con calquera outra, pode acabar resultando case tan letal para a convivencia como o están sendo os seus indicadores non propagandísticos de atención á Covid-19 para a vida humana dos seus habitantes.

A gratuita polarización, especialmente forte ao lado ultraconservador, está levando a situacións en que os sofismas twiteros voan polo aire acotío, contrarios a calquera entendemento real do que sucede. Xa non é raro, ata, que, ás veces -como nos nosos patios de recreo de cativos, en que disputabamos por parcelas de barrio ou de rúa ao noso alcance- vaian acompañados por bastante máis que palabras provocadoras. Entre adultos, non estaría mal algo de sensatez racionalizadora antes de que Os desastres que pintou Goya, ou o Atila en Galiza a que prestou atención Castelao, poidan desbocarse inopinadamente. A suposta “liberdade” que, segundo case todos está en xogo, non é iso; este teatriño cotián, escenificado onte en Vallecas, arrastra excesiva hipocrisía e moi dispar compromiso co benestar de todos.

TEMAS: COVID-19.- Plan de vacinación.- Polarización política.- Imprudencia moral.- Cogobernanza.

Manuel Menor Currás

Madrid, 08.04.2021