Volve a naturalidade?

A aparente superación dos estereotipos de beleza que desenvolve Kate Winslet nunha serie de HBO é un consolo nesta pandemia

Poder ver a miniserie de HBO Mare of Easttown foi algo do agradable que puido traer o pasado mes de maio. A súa actriz principal, Kate Winslet, e o equipo deste relato souberon traducir en imaxes a normalidade de moitas vidas, o que é de agradecer en momentos tan duros como os que trouxo consigo esta peste. Lograr que nos sete capítulos emitidos todo parecese próximo a como adoitan ser as vidas da maioría das persoas, sen que pareza falso, impostado ou tan bonito como artificial e de bote, non é fácil. Se se fai caso ao que a actriz dixo ao New York Times, boa parte do éxito do que está ao alcance do común dos mortais débese ao seu empeño en vestir roupas cribles, mostrar os trazos propios da súa idade -sen afeites encubridores das mancadelas do tempo- e coas torpezas e os desleiixos que adoitamos ter todos.

Sinxeleza natural

A actitude ten mérito porque a defendeu unha persoa que, ao parecer, ha ter contratos millonarios coas industrias da cosmética. Pero, aínda así, a idea de que a beleza non está só na lixeireza e tersura de trazos xuvenís, en quitarse as patas de galo, poñerse silicona nas carnes prominentes ou catro pelos na calva relocente -sempre para parecer máis guapo/a ante os demais-, entra en crise nesta miniserie e será un descanso se prosegue nas entregas que veñan. Todo será banalidade, con todo, se quédase en xesto que, de engadido, sería incrible se se reinterpreta como mera promoción.

De momento, pode ser ocasión axeitada para poñernos de acordo connosco mesmos en se a beleza de verdade é a que vai de dentro fóra e non á inversa, ou en que o ser é máis importante que o ter. Non é baladí conciliarnos en que as aparencias só son iso, aparencias, e que a cursilería ten pouco que ver coa naturalidade que traslocen as persoas e cousas realmente fermosas. Se a pandemia deixase isto como ensino relevante, sería valioso no medio de tantas miserias como segue destapando. Rescatar o que sempre merece a pena e que sempre apreciamos, por encima de toda moda cambiante ou de calquera motivación de mercadotecnia sinuosa, poida que non estea no programa da miniserie de HBO, pero talvez debería estar no de toda persoa de ben que queira ter o control da súa autonomía persoal.

No trasfondo do que mostramos a diario co noso xeitos de estar aceptables ante os demais -e de cantas deciden que os demais nos gustan e nos parecen sociables ou simplemente tolerables-, hai todo un cúmulo de percepcións, modos de mirar e ver, susceptibilidades, prexuízos e xuízos interpretativos que, na súa maioría non son nosos, senón froito dunha longa serie de actitudes xeracionais que nos son transmitidas pola educación familiar, escolar e, sobre todo, ambiental. O cine, a TV, a moda, a aceleración dos cambios de costumes e a mobilidade social, sobre todo desde mediados do século pasado -ou a dependencia das TICs nos últimos anos-, poñen en xogo as nosas concepcións estéticas, o que está ben e o que está mal, o que se leva e o que non, o que se queda anticuado e o que debe un poñerse, facer ou dicir.

Como en tantas outras cousas, estas discrepancias entre o belo e o que non, a elegancia e a tontería, o suntuoso e o sinxelo, percorre unha gran parte da Historia da Arte e, en certos aspectos, tamén a da Filosofía da Ética e da Política (tan unidas para Aristóteles), sen contar con que, a miúdo, o que nos parece emanar sencillez, encerra gran demostración de riqueza. Sucede, por exemplo, con algúns cadros flamencos, en que o azul lapislázuli loce belísimo, en vestidos sobre todo; nos contratos dos pintores, con todo, o seu custo era sensiblemente superior ao de moitos outras cores e, xa que logo, o burgués que tiña na súa casa un destes cadros con esa gama de cor demostraba ás súas visitas o potencial da súa riqueza.

Como Deus manda

Non é tan sinxelo parecer natural e selo; baixo a aparencia de naturalidade tamén se nos venden a diario moitas mentiras. Cabe desconfiar, sobre todo, de todo aquilo que, nesta época de bulos e, ao mesmo tempo, de defensa crecente dos ecosistemas naturais, adoita etiquetar como sinónimos estes tres significantes: “natural”, “sentido común” e “como Deus manda”. Casar as tres cousas sen desentoar levou o seu e boas pelexas houbo entre científicos e providencialistas; bos apaños fixeron todas as gamas do conservadurismo para defender así cousas incribles e ata infumables, pero aí están, imperando tan ricamente nos nosos modos de facer, decidir e entendernos.

Cando os camiños da Ciencia empezaban a distinguirse dos da credulidade mal informada, Francis Bacon xa delimitou, en 1620, os catro principais “ídolos da tribo” que adoitan descarriar todo intento de claridade en calquera asunto; o seu Novum organum marcou un fito para toda ampliación do coñecemento, algo moi distinto do que o suposto “sentido común” impedía prexuizadamente saber. Do “como Deus manda” -que algúns partidismos esgrimen para validarse-, nin sequera no Vaticano o teñen claro; despois de que Pío IX -na Constitución Dogmática Aeternus Deus (18.07.1870)- equiparou a Verdade, a Tradición e o que había que crer, fixéronse unha lea; Pío X esixiu aos seus curas en 1910 que, antes de ser cregos, fixesen o “Xuramento antimodernístico”, cuxas tese -contradictorias coa modernidad social, política e económica en que andaban os mortais desde 1789- estiveron vixentes oficialmente ata 1967. O amago de apertura que o Concilio Vaticano II adoptara fronte á cerrazón, puxo en evidencia a provisionalidade de poñer trala máscara de Deus calquera idea que se queira erixir como norma absoluta de conduta ou, peor, pautas que no Evanxeo son denostadas como pura hipocrisía de “sepulcros branquexados”.

En todo caso, as aparencias de sinxela simplicidade non son nada se non teñen coherencia co que o interior das cousas ou persoas nos transmiten no seu quefacer. O filtrado polo que na nosa conciencia entra a fiel conexión entre ambas partes é a mellor garantía da elegancia; o que non existe en tantas e tantas poses entre as que circulamos a diario. Pero é a estética que, traslucida en Mare of Easttown, interesou a moitos televidentes.

 Manuel Menor

Madrid, 07.06.2021