A volatilidade deste tempo nos acurrala

 A volatilidad deste tempo acurrálanos

É tan inestable o que sucede ao redor, que todo parece imprevisible. Fainos intolerantes, aínda que sexa parecido a como foi sempre

A fraxilidade do presente traspasa moitísimo a doutros presentes do pasado vivido; iso é, polo menos, o que parece, pois todos os anteriores xa só figuran na memoria, ese instrumento non menos inestable. De fóra a dentro, son moitos os ingredientes que conflúen neste momento para xerar esa sensación de crecente levidade e, ata, banalidade do que vivimos.

Os conflitos

Ás múltiples fracturas que os máis de dous anos de pandemia trouxeron, engádense nestes dous últimos meses as que trae á convivencia europea a guerra en Ucrania, resultado en parte de problemas do pasado non ben saldados e, en parte tamén, continuidade de pulsións dalgúns actores, por salvar un pasado histórico irredento. O resultado está sendo visible en destrozos humanos e materiais intolerables; non estamos afeitos a ver cidades como as nosas, costumes como as nosas, pel igual á nosa e soños moi similares aos nosos, golpeados, maltratados e exiliados -coma se nos puides pasar a calquera-; mentres os veciños ucranianos son sacudidos, vemos arder as súas vivendas e esfarelarse os seus soños.

Logo de dous meses convivindo con estas imaxes, seguimos confusos, por non acabar de comprender o xusto e inxusto que hai detrás, quen sexan os que moven os fíos deste desastre detrás dos que sacan peito e esgrimen as súas sinrazóns. Agresores e agraviados xeran desorde á nosa tranquilidade aburguesada a tres horas de viaxe en avión; non é igual que cando sucedía exactamente o mesmo en Palestina, Irak, Afganistán ou Siria, e en múltiples lugares de Asia, África ou América do Sur, zonas predilectas do que, desde 1945, suma xa máis mortos que os da IIª GM. Este horror é o froito dun gran erro colectivo, que onte puido constatar en directo o actual presidente da ONU na súa viaxe a Moscú; o xefe da organización creada para frear o sensentido das guerras, puido comprobar a persistencia de razóns para o escepticismo mundial en que andamos.

Por estes lares, a inestabilidade tampouco anda parca de argumentos; abundan as razóns para que o optimismo ande baixo. Entre a debilidade dunha alianza de Goberno, que cada dous por tres dá motivos para o desencontro, engádese a desconfianza dunha parte dos que o sosteñen porque sentiron espiadas as súas comunicacións de móbil. Que as súas siglas sosteñan iniciativas que rocen a “desorde” en cuestións sensibles, é, de fondo, o motivo do que parece poder acabar cos acordos de lexislatura. Quede como quede este asunto, a recado que, como cando entre parellas medran os desaires, non é imposible termine en ruptura.

O “quejío”

Doutra banda, nas beirarrúas da oposición, non deixa de alimentarse a queixa metodolóxica. Non a sempre existente porque os problemas medren sempre máis que os medios para solucionalos e nunca haxa a man milagres como o do pan e os peixes, as vodas de Caná ou o do maná. Nun mar de necesidades, sempre faltan remedios que poñer; está implícito na necesidade do pacto social da democracia, entre as razóns polas que merece a pena sostelo. Non, non se trata desa queixa, senón do seu emprego sistémico para erosionar a democracia; como escusa para non facer nada, ou para torcer o emprego dos recursos dispoñibles cara a intereses máis ou menos espúreos.

Que este tipo de queixa é rendible viuse ultimamente moito nas eleccións de países próximos. A última, en Francia: algo máis de catro de cada dez votantes na segunda volta dos comicios para a Presidencia en Francia -o 41%- foi parar a unha opción política cualificada de extrema dereita. Que en España se está percorrendo este camiño, exacerbando o descontento múltiple para sacarlle partido, viuse tamén desde o acontecido nas eleccións autonómicas de Madrid o 4M de 2021. O PP case dobrou a aceptación de voto que tiña, e o sistema foi o mesmo: xogar a ser unha valente mater dolorosa permanente, sexan cales sexan as cuestións en xogo e por máis que estiveren en marcha posibles solucións. Sentirse frustrado no canto de apoiar ou dialogar lealmente -dentro das discrepancias lóxicas que sempre haberá-, é unha forma de escapismo utilitario que, desde entón, vimos ampliarse exponencialmente. Se nas eleccións e Castela e León, o desenlace final ha ir por esta vertente, é de prever que vaian polo mesmo derroteiro cansino as que se aveciñan en Andalucía para o 19 de xuño, que aumentará algo máis a amplitude do “quejío”, un pau do cante de moito percorrido cultural en que apoiar a súa utilidade política. “Empurrar” fora do rodo mediático toda racionalidade democrática entre o necesario, o posible e o importante, é un sistema moi útil.

E os pobres

Algúns dos desenvolvementos pragmáticos destas actitudes son especialmente groseiros para o sentido da convivencia, e isto é o máis grave da inestabilidade que alimenta o desánimo actual. Se as máscaras descobren o falso servizo ás necesidades comúns por parte de moitos supostos emprendedores, o uso que estea facendo dos recursos públicos, non por urxencia senón por programa de cálculo, só engorda o “saco” dos que non teñen necesidade de axudas e subvencións. Agora ben, se as metamorfoses da pobreza e das políticas que tratan de atendela seguen ofrecendo ocasións sobradas para calibrar a calidade do sistema que estamos desenvolvendo, non parece que sexa bo síntoma a disposición de bolsas para o alumnado de colexios privados, mentres quedan sen o básico os dos centros públicos, como se previu xa para o curso 2022-23 na Comunidade de Madrid.

Tampouco o é que, a colexios privados que fan bo traballo de atención social, se lles prive de seguilo facendo Hai en Madrid 11 centros concertados, a maioría confesionais, moi comprometidos na súa dedicación aos máis humildes, que van ver como este recorte afecta ao 70% do seu alumnado e ao 50% do seu profesorado. A súa pelexa por normalizar recursos para esta atención choca co que unha Dirección Xeral de Ensino Concertado -con máis man na Comunidade de Madrid que a do Ensino Público- dispón para impoñer o máis duro neoliberalismo: o que queira educación que a pague. A dispoñibilidade individual de diñeiro como sistema de igualdade contradi o que prevía un Estado Social e de Dereito e vén dicir que o “quejío” destes afectados non é rendible. Unha situación tan voluble como a actual confirma, xa que logo, que non avanzamos case nada; en 1689, John Locke xa advertía, falando da tolerancia, que “non é a diversidade de opinións -que non pode evitarse-, senón a negativa a tolerar a aqueles de opinión diferente, a que produciu todas as guerras e conflitos”. Aí seguimos.

TEMAS: Estado Social e de Benestar.- Tolerancia.- Neoliberalismo.- Público/Privado.- Pobreza.

MMC (Madrid: 27.04.2022)