Negacionismos desmemoriados

As Bestas son un aviso para cuantos miran sen ver. Á bestialidade humana non lle agradan proxectos de vida que rompan a súa vixencia.

As lindes entre a memoria e a Historia son tan fráxiles que, a miúdo, confúndense e tenden a esvaecerse de tal modo que, ás veces, dáse o acontecido por non existente e viceversa. As reunións de antigos alumnos de colexio adoitan confluír inevitablemente -e non digamos se conviviron nun internado- adoitan no repaso do que foi ou non foi o tempo de colegueo adolescente. Sempre concordan en canto á superioridade manifesta do grupo de clase, diferente dos outros, sobre todo os de cursos posteriores. Tamén afán coincidir no referente a unha suposta solidariedade interna, consolidada en múltiples acontecementos que confirman con inacabables relatos, precedidas sempre do inevitable: ”acordádesvos daquel día en que…”. Acórdense ou non de tanta concordancia, esas reunións transcorren nunha interminable ladaíña de contos e anécdotas, que dulcifican e case sempre melloran o realmente sucedido moitos anos atrás. Os reunidos parecen rexuvenecerse coas súas versións do vivido, e máis se se animan con bebida abundante, e non hai discordancias na narrativa daquel tempo ido.

Os problemas das narracións grupais xorden dos negacionistas do relato, ben porque na súa memoria persisten retrincos inexplicados, humillacións ou desencontros con espabilados e acusicas de entón ou, tamén –caso moi frecuente-, porque estean convencidos de que todo lles foi marabillosamente ben e non atoparon tropezo á boa imaxe que do seu paso polo mundo deixou aquel pasado. Para estes negacionistas últimos, non houbo problemas, malos tratos, ignorancia ou cousas peores; non poden ver que, naqueles anos de suposta paz harmoniosa e celestial, houbese personaxes nefastos, partidarios de si mesmos ou de que a letra con sangue entra, como aquel Doutor Centeno que Galdós pintara como “antipático pesadelo” e xerador de “repugnancias”, porque a súa pedagoxía,de “autoridade despótica" e "crueldadesublime”, percorría os bancos desde que advertía “os primeiros síntomas da rebelión” contra a súa incapacidade, e poñíalles “rápido correctivo coa súa vara ou a súa man ao murmurio”. Aquela máxima: “Sementa croques e recollerás sabios” produciu xa entón xente adepta e servil, colaboracionista do que había. Pretender que a memoria non borre ese historial non pode ser; se o fai, é case segura a rifa co resto de compañeiros ou compañeiras para quen estivo ben e, mesmo, moi ben aquel tempo, en que non falabamos de política porque hai que ver como nos queriamos!

As Bestas

Para este colaboracionismo desmemoriado, o pasado non se pode corrixir e o que impón o presente son novas formas de sobrevivir; sobrevivente daquel pasado empéñase en impoñer a paz a golpe de restricións da memoria e, se pode, con decisións de pervivencia tranquilizadora que non inquieten desconfiando do que hai. É máis, o patrimonio de desmemoria é hereditario e quen ten o control da palabra propágao de continuo no que di ou cala. Sobresendo asuntos, ocultando información e manipulando mensaxes, establecen a verdade do que foi, desde o poder que cren ter. O que existe ou non existe, igual que o que existiu, determínano seleccionando previamente como esquecemento ou recordotolerable o que se publica ou edita e o como ha de facerse; por iso son case sempre enganosos os centenarios, aniversarios e conmemoracións, redundantemente laudatorias de quen determina os fíos narrativos oficiais do acontecido. Ese é, así mesmo, o determinante dos algoritmos que operan nos debates, opinións e decisións executivas. Alimentando a desmemoria ocultan o presente, non sexa que o pasado o faga ignominioso e obrigue a rectificar o que se segue facendo a conta do dominio colonializador, a superioridade da forza, o poder dos intereses propios e, ás veces, para atrasar a defenestración de bobada arrogante e inane.Quen vise a película de Rodrigo Sorogoyen, As Bestas, verían o impredicible espertar da memoria na suposta vida tranquila das baleiradas ribeiras do Sil ourensán. Nun espazo tan idílico, suscita tensións irracionais, de bestialidade desmedida; entre belas caracochas de castiñeiros, este guión non revela unha morriña melancólica, senón un pasado desdeñado e preterido, hostil a toda novidade exterior. Apto para producir dor a cuantos rocen o seu adormecemento, acaba producindo a versión máis odiosa do desacougo, capaz de matar a cuantos rolden a súa periferia.

Se se mira ben, o noticiario non é menos tráxico. Por exemplo, a reunión do goberno italiano de Meloni en Cortona, despois dos decretos e decisións contra os migrantes, e cos mortos que un mar enfurecido deixou nas praias do Adriático: os seus desmemoriados xestos e palabras non curan senón que endurecen a mirada sobre unha realidade problemática. É a mesma coraza que pretende crear o goberno inglés, en mans dun “integrado”, desmemoriado da marxinalidade en que viviu a súa xente; coma se o pasado de zipayos non existira, procura que o presente sexa tranquilo para o conservadurismo, por máis que ACNUR avise de que este plan de inmigración afástase “dos compromisos humanitarios; a política migratoria de Rishi Sunak, legal segundo algúns xuíces, pero inmoral, prolonga o colaboracionismo desmemoriado con aquel pasado colonizador, inmisericorde con cuantos non estaban á altura do imperialismo, e non quere estar atento á radical igualdade humana. Á súa vez, a Comunidad de Madrid, tan modélica para outras comunidades autónomas, volveu a selo unha vez máis en asuntos de currículo educativo. Herdeira de máis de oitenta anos de repudio ao pasado incivil, anda a procúraa de que así continúe sendo co enterro da “memoria histórica”. Nos cursos de formación do profesorado escolar ignora o golpe de estado de 1936, a Guerra, a ditadura e a represión , depuradora do propio profesorado democrático durante e despois daqueles anos. É unha maneira de cultivar o colaboracionismo da desmemoria para que as incoherentes maneiras de convivencia prosigan na súa tranquila inequidad e ninguén se atreva a modificar maneiras de superioridade inxusta duns poucos sobre a liberdade e dereitos dos demais,cando non vivimos na mellor das democracias posibles.

As bestas son un aviso para desmemoriados: sen cita previa, a bestialidade prodúcese inopinadamente entre cuantos cultivan idilios inexistentes.

TEMAS: Memoria e Historia.- Narrativa histórica.- Anécdotas e feitos históricos.- Pasado-Presente-Futuro.- Colaboracionismo desmemoriado.
MMC (13.03.2023)