SUMAR e RESTAR: operacións non tan afastadas

Esta Aritmética aprendémola pronto. Élles difícil a cantos se deixan levar pola vella tradición individualista

Volven as táboas aritméticas que, para memorizar, cantabamos desapiadadamente na infancia escolar. A de multiplicar era especialmente idónea para advertir onde había unha escola. A disputa electoral trouxo de novo o dous por dous catro, e dous son seis, que por dous son doce, e tres quince…, case dezaseis. Parabéns! a cantos acordaron ir xuntos a estas eleccións. No pouco que falta, haberá quen se empeñe en dividir e restar: quedarán a gusto co seu cachiño e verdade e o prestixio de ser cabeza de rato. E ánimo para seguir sumando!

Disputarase estes días sobre erros nominalistas, pero os bizantinismos semánticos ampliarán as opcións aos outros competidores en gañarse a emoción de que os votantes conserven ou non como seu o que, en realidade, debera ser ben común.

Propiedades da suma

É regra principal da suma, que os sumandos teñan iguais características constitutivas. Esta propiedade conmutativa fai indiferente a orde dos sumandos: dá igual sumar 10+5 que ao revés, 5+10; o resultado é o mesmo. Se isto é así, a asociación de diversas cantidades a sumar tamén dá un resultado indiferente á orde que se siga na operación, calidade esta que permite mesmo a súa distribución aleatoria: se sumamos dous números e multiplicamos a suma por un terceiro, o seu resultado non variará se multiplicamos cada sumando por ese número, que indica as veces que fixemos a suma. Hai, ademais, unha cuarta propiedade que ten a adición: se á suma de números naturais engádeselle cero, o resultado non varía, é dicir que, se a 15 engadímoslle cero, non lle estamos engadindo nada e, ao final, segue sendo 15.

A teoría da suma era esta, pero a práctica social difire; os números reais das cantidades que interveñen en sumas e restas políticas nunca teñen a homoxeneidade debida. Sosteñen variacións sensibles e duns días a outros poden pasar por tantas transicións que desfiguren a identidade que se lles presumía. Esa variabilidade é tal que os votantes con experiencia dubitativa en varias lexislaturas ven crecer a dificultade para identificar a quen cría que poderían representalos. Estarán atentos para non desmaiar na súa esperanza, a pesar de que, ata o 23 de xullo, poida haber máis dun desfalecemento na función de sumar ou, en todo caso, diverxencias na intensidade do esforzo conxunto por manter a suposta unidade que, de momento, expresa este SUMAR.

O votante inquieto polos comportamentos destes sumandos pode acudir ao libro de Pessoa sobre o desasosego, en que verá como as crenzas que tivo fixéronlle ter seguridade e que outros máis novos foron

variando, dando por resultado un credo igual aínda que distinto; ao final, as súas preferencias de atención, máis flexibles en liberdade e igualdade, seguen sendo desdobramento de soño, de improbable maior dignidade. É moi desasosegante o paso do tempo medido en secuencias de cuadrienios lexislativos; as preguntas de fondo seguen sendo as mesmas, e teñen gran dificultade para ver que apenas cambiou nada aínda que pareza que cambiou todo. Se lles é crecentemente difícil entenderse a si mesmos, coas variabilidades que crecen entre o que un personaxe de Vagalume (a última novela de Llamazares) distingue como público, privado e secreto –a modo de capas constitutivas da personalidade-, máis complicado élles entender as dos demais e, deles, as de quen require o seu voto. Poucos lles parecen consistentes e sólidos. Son máis os volubles como o vento, os que os miran a con actitude prepotente e, sempre, os dunha diluída gama displicente. En conxunto, a panoplia é semellante á que descobren cando compran calquera obxecto de consumo. A elección libre do voto resúltalles moi próxima a cantas afectan os seus intereses consumidores; poucas veces adoita entrar na súa consideración, de todos os xeitos, unha fracción alta de non votantes aos que non parece perdérselles nada nestes actos, unha parte dos cales é atendida por Correos, cal baremador sensible ás diferenzas entre votar e ir de vacacións.

Sumarse a cambiar

Os inclinados a sumar os seus votos ao lado de SUMAR e arredores, deberan demandar máis compromiso futuro en que desaparezan da escena as discrepancias dos seus representantes. Doutro xeito, se tivesen sorte na proporción de votos que cultiven, será difícil que poidan xestionar asuntos expresivos de que este país entrou decididamente na modernidade necesaria para vivir o século XXI. Non hai aínda demasiado século XIX distraendo?

SUMAR, e non restar é transformar e non só repetir banalidades. Que, por exemplo, a sociedade e os seus políticos recorran constantemente á voluntariedade idealista dos profesores para emendar problemas que non son senón efectos perniciosos da pobreza, é reiterado pretexto para non facer nada, unha desas parsimonias recorrentes en que todos se resignan a que todo siga igual. Sucedeu no século XIX, en que o eufemísticamente chamaban “a cuestión social” -para non mencionar males concretos que derivaban de salarios de fame e nula protección lexislativa aos traballadores- non empezou a ter algunha solución ata que leis e institucións sociais trataron de poñer algunha xustiza en reparar aquela miseria. Son arrepiantes os datos que, estes días, puxeron aos ollos de todos feitos que se repiten en barrios periféricos como o de San Roc, en Badalona, onde o absentismo escolar alcanza ao 50% dos mozos e mozas, e as correlacións que ten coa desesperanza e a pobreza non paran de repetirse.

SUMAR é prestar maior atención á formación do profesorado e á escolarización. Aínda que só se centrase nos cinco primeiros anos da infancia, emendaría non poucas das deficiencias que, ao redor dun 30% das nenas e nenos españois, arrastran desde antes de nacer e que proseguen na distracción, a comunicación e as aprendizaxes básicas da lectura comprensiva. A SUMA DE VONTADES nesa dirección facilitaría non só o seu desenvolvemento individual, senón o que que precisa a convivencia colectiva. SUMAR e non restar é facer que tamén os do outro lado da cancha do xogo sociopolítico entendan que, aínda que só sexa por egoísmo, tráelles a conta facelo: todo pode ir a peor cando leva tanto tempo desatendido.

TEMAS: Vontade política.- Problemas sociais.- Coalicións electorais.- Proxectos sociopolíticos.- Actitudes votantes.

MMC (12.06.2023).