Os intereses xerais

Entre o desiderátum xeral e a práctica política concreta adoita mediar unha gran distancia, xeradora de conflitos crecentes.

Os últimos acontecementos de Palestina, con guerrilleiros de Hamás saltándose con aparente facilidade a estrita vixilancia dun Israel mellor armado que ninguén, fai saltar moitas alarmas preto e lonxe dunha xeografía especialmente lacerada desde 1948. Nesa zona, o sionismo logrou facer efectiva, co apoio firme de Truman, a partición efectiva de Palestina; a cambio da axuda para que validase un segundo mandato, despois da brevidade do primeiro, a conxuntura propiciou o que os sionistas viñan pedindo desde a Declaración Balfour en 1917 e a Sociedade de Nacións en 1922. O establecemento dun “Fogar Nacional Xudeu” gañara en simpatía desde que, en xaneiro de 1945, as tropas rusas deran a coñecer os horrores do campo de exterminio nazi en Auschwitz.

Non é xustificable o da pasada fin de semana, pero é intelixible. No transcurso destes setenta e oito anos, a cohabitación prepotente a que os israelís someteron aos palestinos, deixou a estes progresivamente illados e sen vida propia; en Cisxordania e a Franxa de Gaza, os poucos que aínda quedan gravitan permanentemente entre a humillación e a depresión, mentres os vitoriosos de varias guerras demostran a diario como o suposto carácter moral e espiritual único do que, como proclamaba en 2004 o Programa de Xerusalén -o respecto mutuo do multifacético territorio xudeu, e a aspiración á paz e á mellora do mundo-, foron conculcados en sucesivos conflitos. Desde 1948, a superioridade técnica do Estado de Israel, encerrado na defensa dun solipsismo crecientemente conservador, foi exercitada como poderoso vixiante dos intereses occidentais. Desde antes de Alejandro Magno, esa área, sempre estratéxica nas comunicacións económicas e culturais da Eurasia política, o é na perspectiva doutros actores e, tamén, na dos líderes europeos, para quen “o ataque” “despreciable” -esta “horrible violencia” “indiscriminada”- esperta “a solidariedade con Israel”, a “consternación” e a renovación do “compromiso coa estabilidade rexional”. Nada dixeron, con todo, sobre como poñer fin á situación desesperada do 80% de quen, alén dun muro tan deostado como o de Berlín, subsiste grazas á solidariedade instrumental das ONG. Menos mencionaron o incumprimento por parte de Israel do establecido sobre a repartición do territorio. En definitiva, a “cuestión do Oriente medio”, que, desde 1948, constrinxiu máis a presenza palestina, segue sen resolver o interese xeral da convivencia plural. O poeta Mahmud Darwix, nado preto de Belén en 1941, morreu preguntándose, “en presenza da ausencia” da súa terra, se a terra é “a Terra de todos os homes”.

 Como un fractal

A estrutura do que sucede entre Palestina e Israel é un fractal repetitivo do que acontece entre Ucraína e Rusia.

En liñas xerais, reflicte así mesmo a que sostén as inestables relacións entre demócratas e republicanos de EEUU, constituíndo, mesmo, un paralelismo de asombrosas reiteracións co que todo cidadán pode atisbar na política española. Un día si e outro tamén, os líderes das formacións políticas anhelan transmitir que traballan polo interese xeral; dino de continuo para que non haxa dúbida da súa preocupación, tan grande que a maioría das veces en que mencionan o prezado sintagma, parece que cada un ten a exclusiva. Con tal intensidade fano, que sería ofensivo entender o prezado “interese xeral” de modo distinto ao seu; é dicir, que a idea que poidan ter os demais non ten valor e non serve de nada.

En termos estatísticos, tal como van as cuestións preparatorias para a viabilidade da segunda investidura á Presidencia do Goberno, pouco máis da metade dos españois está en desacordo con case a outra metade. Á parte, ou no medio, están bastantes delimitacións e matices respecto a o que uns e outros estean acordes en canto a “interese xeral”. Oíndoos a todos, aos seus voceiros, detractores e amigos, cae na conta do irredutible que é o fin último da Ética coas súas versións pragmáticas da gran lei do funil, en que o fin xustifica os medios sempre que vaian en beneficio da propia visión das relacións sociais. Non é só que cada cal fale da feira segundo lle foi, senón que, ademais, pugnará por que sempre lle siga indo ben, sen contar con que poida danar a outros tanta vantaxe.

O espello educativo

Con todo, non é raro que das sucesivas versións duns e outros, amigos e detractores, voceiros e contraprogramadores, se poidan ver consolidadas coherencias e incoherencias entre os devanditos e feitos. Educación é un deses ámbitos que mellor reflicten os valores, ideas e accións ás que dan valor os humanos noutros moitos planos da realidade. O que é ou non é a escola, o instituto, o colexio, a universidade e outros elementos do sistema educativo, é a súa repercusión inmediata; o que hai ou non hai, os medios de que dispón, os obxectivos a que obedece e a eficiencia que teña constitúen iso que tanto se invoca para falar da súa “calidade”. Ese conxunto é, en definitiva, o que fai que quen transita polo seu itinerario, poida dicir desa experiencia obrigatoria que foi un “fracaso” ou, ao contrario, unha marabilla.

Como queira que é de interese xeral, ademais, que o que fai ese sistema repercuta de inmediato en que a sociedade estea ben disposta a unha mellor convivencia, ninguén debera escandalizarse por que canto acontece entre israelitas e palestinos, entre ucraínos e rusos, ou entre faccións e partidos de diversa cor, estea a desenvolverse de igual modo dentro do sistema educador que logramos construír en España. Estamos nun territorio onde moitas cuestións estruturais de fondo interpretan o art. 27 da CE78 aténdose a maneiras formativas subordinadas “á orde sobrenatural e ao que esixa o ben común nas leis do Estado”, que dicía o art. 2 da Lei de Ensino Primario de xullo de 1945; os Acordos coa Santa Sé referendárono situando a Relixión, e asuntos lindeiros, como cuestión “fundamental” (arts. 1, 2 e 4 do Acordo asinado o 03.01.1979). Mentres, o paso polas aulas de máis dun terzo do alumnado segue sendo un “fracaso”: o 28% dos españois de 34 anos non ten a ESO, e España ten unha das taxas de abandono escolar máis temperán da UE.

TEMAS: Ética e Política.- Pluralidade cultural.- Educación e empatía social.- Coherencia e incoherencia política.- Violencia coxuntural e estrutural

MMC (10.10.2023)