Catro
días despois do solsticio de inverno, cando a luz do Sol volve alongar os días
na Terra, é a festa do Nadal.
Antes da americanización masiva da vida española, ata o día 24 de
decembro pola noite apenas era visible o Nadal máis aló dalgúns preparativos
para a cea, ou da improvisada construción minimalista do Belén. A medida que o
desenvolvemento económico colleu impulso, sen que se notase moito a diminución
do compoñente relixioso, esta festa expandiuse a todo o mes, asolagada de
ingredientes que aumentaron o amplo sincretismo que xa acumulaba desde que no
século cuarto se cristianizaron as
Saturnalia, as festas romanas en honra do Sol. Hoxe, na mestura de
elementos que concorren, a ninguén se lle escapa como son alimentadas por
pautas capitalistas de consumo. Nesta festa tan
popular, os agasallos e viaxes de reencontro familiar enchen os días anteriores
e posteriores ao solsticio con luces, charangas, confetis e lotería. Os mercadiños
e, sobre todo as grandes superficies, empregan as panxoliñas como estímulo
sentimental para comprar compulsivamente o que faga falta e o que non. Convertida
a cidade e a casa rural en atracción turística, as posibilidades de consumo de
cada cidadán teñen na liberdade de mercado deste longo mes -comercial ata
despois do seis de xaneiro- mil formas de vivir o Nadal.
Non é doado actualmente
felicitar a alguén con tal motivo. Non se sabe
ben que celebra o destinatario dunha felicitación, se en plan relixioso ou como
partidario do naturalismo luminoso do Sol en Stonehenge , na meridiana marcada
no chan da catedral de Pisa ou no de San Petronio de Bolonia. Menos se alude á
rutineira convención de comidas ou ceas de traballo ou de familia, en que custa
saber que conmemora cada invitado nun complicado quebracabezas de persoas difíciles de unir por concordancia nos conceptos
de felicidade e Nadal. A perspectiva tradicional desta festa sobrevive e, onde
se poida oír o Adeste fideles, ou o Puer natus in Bethleem, ben cantado,
aínda que sexa nalgunha humilde reunión, ninguén botará en falta un concerto
solemne en Viena; non fai falta se entre os reunidos sobrevoan similares
sentimentos de vontade de entendemento e concordia. Pero non adoita ser
frecuente.
Tras o potente cambio
sociolóxico operado no costumismo do Nadal, hai outros moitos elementos en
que a organización económica e social, enlazadas coa tecnoloxía, os transportes
e os modos de relacionarse no traballo e no lecer, modularon formas de
convivencia plurais. Todo está enlazado
entre si e, quérase ou non, o tempo transcorrido desde a infancia foinos
facendo doutro xeito. A cuestión que preocupa a non poucos crentes en credos dispares
sobre o Nadal e a felicidade, pero coincidentes en cuestións de xustiza
esixidas polos Dereitos Humanos, é
que a pauta dominante móvese en circuítos ocupados, ante todo, do
individualismo narcisista. Cabe celebrar que, con boa ou mala fe, cada cal teña
ante si múltiples camiños para exercitarse, e tamén para dar ao Nadal un
sentido aberto e coherente, para o que talvez sexa suficiente reflexionar sobre
como a súa marca na cronoloxía de cada ano non
borra as distancias que existen nos modos de ver as cousas, pensar e actuar,
conversar e ata nas maneiras de votar .
O din don do Nadal
Sería horrible que todo o mundo pensase o mesmo, pero tamén o é
que haxa xente empeñada en que non se pense, como reclamaba aquel Ministerio da
Verdade de George Orwell na súa novela distópica: 1984, algo moi parecido a estar, a diario, en desacordo permanente.
De todos os xeitos, as panxoliñas mesmas e outras formas expresivas de
felicitacións que suscitan os días de Nadal acumularon rastros dignos de ser
tidos en conta. Agustín García Calvo, por exemplo, escribiu cara a 2007 un
pequeno artigo en que, a modo de poema infantil, o “din don do “Nadal” rimaba con “ten o que dá”. O
seu «malgaste de luces e ruídos», concordaba con
algunhas das súas outras “andanadas” ou intentos de razoar amablemente contra
convencionalismos que amodorran aos cidadáns e converten en tópico todo indicio
de intelectualidade benpensante. Os seus lectores asociaban as súas brillantes
reflexións á súa propia memoria infantil, en que era principio fundamental que
“o que se dá non quita”, que os máis sensatos completaban engadindo: “máis vale
dar que recibir”.
Fotografía de Baldomero Moreiras, pintor de Golpellás
En 1965, García Calvo
fora expulsado da súa cátedra na Complutense porque, como outros profesores –Aranguren e Tenro, entre eles-,
defendera a liberdade dos seus estudantes. Ata 1976, non puido volver á súa
cátedra; non deixou, con todo, de ocuparse nos seus ensaios e artigos sobre
asuntos cotiáns parecidos aos deste momento. O “din don” deste momento do Nadal
é contraditorio con dores e penas de verdade como o malestar da escola e da sanidade públicas, as
corrupcións, o desenvolvemento sostible
en tempos de DANAS, as trolas que serven os medios aos políticos, a xudicialización
da Política ou a sobrevaloración dunha Xustiza nada abstracta senón con xuíces
equívocos. Ninguén pode crer nas “guerras
xustas”, cando en Palestina e Ucraína
levamos meses vendo escasa imparcialidade informativa. Nun libro de 2008, en
que García Calvo recompilaba artigos anteriores, dicíalles aos seus lectores: “Non
te cabreas igual que eu só co feito de que botes unha mirada en torno, desde os
latazos de política nacional, internacional, sanitaria, educativa, ata as
pláticas familiares sobre chalé con dous garaxes ou o supernovo tipo de
movilitos, ao mundo enteiro desfacéndose en horrores e miserias ou, se non, en
obras urbanísticas, e máis e máis, para o futuro, arrasando o que quedaba de
cidades e de pobos?”.
En moitas conversacións destes días, o receo tamén irá ao
Nadal que se celebra ao redor da antiga Real
Casa de Correos na Porta do Sol. Os actuais ocupantes deste edificio non
queren que se lembren as funcións que tivo antes, en mans da Dirección Xeral de
Seguridade na posguerra. O seu voluble “din don” do Nadal quere que as
xeracións máis novas o ignoren cando se acheguen a ese epicentro da xolda do
Nadal. Quen en nome da liberdade
política sufriron persecución naquelas dependencias entenden mellor que
ninguén que a liberdade que pregoan
agora os dirixentes da Comunidade madrileña está nas antípodas. O esquecemento
que propugnan reflicte ben as contradicións en que andamos. O breve pregón
destas festas recentemente inauguradas desde o balcón da Presidencia de Madrid obriga
a dicir que, se esta columna termina dicindo: BO NADAL, non é nese
sentido, senón a pesar de todo.
TEMAS: Festas de Nadal.- Concordia cívica.- Cooperación.-
Problemas políticos.- Verdadeiros problemas dos cidadáns.
MMC (21.12.2024)
No hay comentarios:
Publicar un comentario