Empeza 2025, con vontade e desexos contraditorios para que as cousas cambien de verdade.
Non faltan quen confunde os cambios cronolóxicos cos que modifican aspectos relevantes da vida persoal ou social dos humanos. Os primeiros ritman –como é o caso do ano orbital terrestre- feitos, realizacións, propósitos, proxectos e expectativas cotiás, dunha evenemencialidade de limitado alcance case sempre. O tempo dos segundos adoita ser lento e, con frecuencia, dura décadas e ata séculos de anos comúns; refírese a saltos cualitativos nas maneiras de facer e convivir, que alteran pautas anteriores de diverso tipo. Canto máis fortes son esas modificacións, máis duración temporal adoitan necesitar. Os grandes cambios na evolución humana, desde a Prehistoria ata a actualidade, duraron séculos, e igual sucede coa evolución dos dereitos e liberdades sociais e democráticas; desde que empezaron a mencionarse como aspiración, ata que lograron formularse como talles viron pasar séculos. Son moitos os países aínda en que a Declaración Universal dos Dereitos Humanos (1948), é papel mollado en canto a todos ou moitos dos 30 dereitos e liberdades que abarca desde o propio nacemento de cada ser humano; están consignados nun documento e recoñecidos nalgunhas Constitucións, pero son millóns de persoas as que ven que fallan os seus índices de esixencia universal.
Cambia o ano cronolóxico unha vez máis. Celebramos a número 2025, se tomamos como referencia o modo de contar a secuencia dos doce meses da Terra ao redor do Sol segundo o calendario gregoriano. A referencia astronómica está no que rexe o mundo musulmán, o hebreo, o chinés e os doutras culturas; na zona occidental europea, cristianizada desde o século IV d. C., esa referencia astronómica nunca deixou do todo o antigo calendario romano. Os nomes dos meses aínda lembran aos deuses e emperadores daquel imperio, e a numeración dos anos alude ao nacemento de Xesús, teoricamente no ano 525 da fundación de Roma. A fusión de ingredientes dispares asumiuna durante séculos o “calendario xuliano”, nome debido ás reformas que introducira Xulio César no ano 45 a. C. E en parte segue despois de que o papa Gregorio XVI fixese en 1582, para a área católica occidental, algunhas precisións de días bisestos que axustasen mellor os tempos astronómicos.
Máis aló e máis acó de calendarios que axuden a precisar a
relación dos humanos co tempo, está a
gran cuestión do cambio e a permanencia, a duración e a suposta inmobilidade que, no transcurso dunha vida
humana pode percibirse. Nesta mensurabilidade non é fácil concordar. Ten tan enriba
a subxectividade que, como adoita dicirse en Galicia, cada un fala da feira segundo lle
vai nela. As varas de medir adoitan estar acomodadas a intereses e
afectos non sempre confesables e, a miúdo, discutibles, de modo que o que a uns
lles parece un avance, outros o ven como retroceso. A dificultade da
concordancia, que xornalistas e historiadores coñecen ben, é case
consubstancial ao ser humano. É palpable en filósofos como Schopenhauer, máis
ben escéptico sobre a humanidade. E é notoria igualmente nos primeiros libros
con recomendacións para príncipes na Idade Moderna. Os libros de urbanidade e
bos costumes repetíronas no século XIX e
XX, e os expertos en protocolo reitéranas con novos matices. Para quedar ben
ante os demais e resultar aceptables en festas de achegados e familiares como
as destes días, é preceptiva a moderación e máis se na conversación non se
logra evitar que non vire ao redor de política, relixión, herdanzas e afeccións
como o fútbol. Segundo a Enciclopedia da Cortesía Moderna, de Noel Clarasó (1955), tales asuntos
poderían ser motivo de afervoadas disputas, entorpecedoras das tranquilas
veladas familiares.
No transo do paso do 2024 ao 2025, independentemente do que cada cal
converse cos seus veciños, familiares ou amigos, rapidamente poderá comprobar o pouco que cambiará gran parte do que de
verdade ten importancia vital. Dun ano a outro, a rutina e os hábitos contraídos
seguirán dominando unha boa parte da escena pública e menos pública. Estes
días, os discursos da maioría de políticos que saíron a contar os seus desexos,
constitúen un florilexio de apaños entre a urbanidade e beliscos aos seus
contrarios para soster, ante todo, o que fixesen e non modificar o propósito de
saírse coa súa, non sexa que poidan acordar medidas sólidas de futuro. Nin
sequera na xestión de algo perentorio como a
provisionalidade do tempo que lle resta á Terra, son quen de atopar ocasión
para dialogar a fondo e sen prexuízos para acordar o necesario. Menos se
poñerán de acordo en cuestións que afectan ao común benestar dos cidadáns: o
mesmo concepto de “ benestar de todos” molesta a moitos, na crenza de que o
mellor é que cada cal se apañe como poida. Algúns hai que, para que as súas
profecías se cumpran, poñen á fronte de cuestións relevantes a expertos en
favorecer o libre mercado dos máis emprendedores, e eliminar toda prevención
reguladora do ben común.
Metidos na elasticidade do
tempo –que non do calendario-, no aninovo seguirán pendentes de cambio cara
a ese benestar desexable da comunidade democrática, multitude de asuntos que,
ás veces, están a medias, e outras nin se tocaron en multitude de anos. Entre
os bos propósitos que poidan facerse estes días, ben valería a pena revisar o vivido
en contornas escolares para analizar se a modernidade que corresponde á escola segue
condicionada por temporalidades anteriores, que seguen poñendo en cuestión o
dereito de todos a un tempo escolarización digna. Para sentir estes asuntos
como un dereito, valer como referencia a autoridade de Enmanuel Kant, para quen
todo ser humano ten a súa dignidade, non é menos que ninguén e a súa existencia é “en si mesma un fin”,
non unha cousa que houbese de servir “só “como medio” para outro fin. É unha
persoa, “un ser que por rango e dignidade distínguese de todas as cousas”, un
suxeito moral e político de dereito, razón pola que a lei ha de garantir a
todos os cidadáns os mesmos dereitos.
Pode dicirse que é moito o que falta para un cambio democrático que teña este profundo sentido ético. E haberá que recoñecer que no ámbito educativo falla a análise das moitas reformas que se fixeron desde que, a mediados do século XIX, empezouse a lexislar o seu sistema xeral. Como argumenta Marina Garcés (Nova Ilustración radical, 2017), co tipo de “progreso” en que fomos educados perdemos “ o futuro, [e] non podemos seguir perdendo o tempo”. Para o que nos reste, o máis innovador é aprender a facer ben o moito que queda por facer. Sorte co novo ano!
TEMAS: Dereitos e liberdades.- Dereitos Humanos.- Medios e fins.- Diálogo democrático.- Cambios significativos/cambios evenemenciais.
MMC (31.12.2024)
No hay comentarios:
Publicar un comentario