Repeticións, propósitos e esperanzas non faltan

2025 avanza en continuidade co que deixou 2024. O simple cambio de algarismo só removeu o que había.

 

Os propósitos de emenda en asuntos colectivos adoitan tardar en emendar os comportamentos. As súas tendencias están tan arraigadas que adoitan tardar en ser modificadas; duran e duran tanto que, ás veces, no que toca á experiencia vital dos individuos, parecen inmutables, capaces de sobrevivirlos por moitas xeracións. Consúltese o refraneiro, esa especie de filosofía popular do escepticismo, e verase como son de vellos os tópicos das conversacións. Aquilo de que “O que a intelixencia non dá Salamanca non o mellora” (que en latín macarrónico parecía máis intelectual: Quod natura non dat, Salmantica non praestat ) é bastante paradigmático de moitas opinións categóricas que se verteron nos medios. Vai camiño de facerse soado a contestación que, seguindo esta teoría, mereceu as chanzas de Fernando Savater ou Jaime Peñafiel á propósito do que, na noite de fin de ano, aconteceu no sketch de Lalachus con Broncano . Citando o que ambos escribiron ou opinaron noutras ocasións a xenealoxía e denotacións das súas expresións verbais deixan en evidencia a volubilidade das ideas segundo varía o vento. Poida que a idade -entre outras moitas variables- sexa o maior determinante de que sexan impredicibles as variacións afectivo-cognitivas que, en etapas máis xuvenís, tiveron formulacións radicalmente distintas.

Compoñentes expresivos, máis lindeiros coa fe dogmática, que cos requisitos do coñecemento científico que Descartes ou Francis Bacon propugnaban como criterio, roldan neste novo ano moitas das interpretacións, desavinzas e discordancias que a complexa realidade segue poñendo diante dos ollos para que os humanos traten de saber a que aterse en canto incumbe á convivencia cos demais e coa propia Terra, onde aínda van vivir durante algún tempo. Cando Elon Musk leve a uns cantos a Marte, é altamente probable que todo cambiase e as variables fosen distintas; poida que a condición, asinada confidencialmente ante representantes de Trump , sexa aceptar un chip co que a capacidade de pensar fose adaptada. Non serán aceptados cantos discrepen da uniformidade cara á que dispositivos diversos, como móbiles, medios e redes sociais, condicionan a cuantos tratan de saber de que vai iso da liberdade e as súas dimensións. Dato significativo é que a IA (Intelixencia artificial ) logrou que medren os crentes que a ven como un instrumento sabio, tan puro e imparcial que nos vai a levar, sen rumbo niingún moral, a unha verdade absoluta. O seguinte infantilismo ao que está a servir é que pronto teremos liberdade para facer o que queiramos, independentes da liberdade doutros e dos donos desas tecnoloxías.

 

Calendario dos meses. Mes de xaneiro. San Isidoro de León.

Pasaron as festas de Nadal, Fin de ano e Reis, cos seus bos desexos de renovación de metas e propósitos, máis aló da xoguetería con que nos entretiveron desde a infancia. É o tempo en que se renovan obxectivos vitais e, igual que no ámbito empresarial, é momento de facer balance e dar conta e razón do imput e outpout  de investimentos do ano anterior. Facenda tamén está xa ás voltas con o IRPF de 2024, pero é o momento de novas expectativas para o ano en curso. Revisar cuestións en que nos educaron e séguennos educando axudará a non perder o tempo. Desde os anos setenta para acá, vimos que o anterior sistema de “Guerra fría” decaíase e daba paso a outro en que , ao parecer, rexía o individuo libre e “normal”. Ronald Reagan, antes de ser presidente de EEUU entre 1981 e 1989, xa fora gobernador de California entre 1967 e 1975, sempre comprometido co neoliberalismo económico e social: rebaixar impostos e, sobre todo, o papel do Goberno na vida socioeconómica e cultural dos americanos. En Inglaterra, á súa vez, xa en 1979 chegara Margaret Thatcher ao cargo de primeira ministra e nel durou un ano máis, ata 1990. En paralelo, alén do Muro de Berlín, as crises económicas e sociais do sistema comunista fixeran da división de Alemaña todo un símbolo. O nove de novembro de 1989 caía ese símbolo de cemento e, sucesivamente, derrubáronse os gobernos do Leste europeo. As estatuas e retratos oficiais baixáronse dos seus pedestais e, como contou en 2003 Good Bye Lenin, mudaron en distintas aparencias de cambio democrático.

 

Soberanos e intervidos

Se non esquecen tales feitos, poderase entender que a xeopolítica non seguise afectando, aínda que doutro xeito, nin a España, nin as demais partes do mundo, en canto a ideas e pautas culturais e, en definitiva, en todo o referente á convivencia cotiá das persoas. Dous trazos complementarios permiten ver o cambio que se operou. Non foi menor o acontecido na voz do Vaticano coa presenza de Karol  Wojtila, quen mostrou entre 1978 e 2005 unha cara que pouco tiña que ver coa de Xoán XXIII e o Vaticano II/II. A que lle enxalzaron os seus haxiógrafos con rapidez é que puxo á Igrexa Católica mirando de novo cara a un pasado restaurador do réxime de cristiandade premoderno. De significado non meramente accesorio é o libro O fin da historia e o último home, en que Francis Fukuyama xustificou en 1992 a salvación dos humanos a través do neoliberalismo político. As ideoloxías –en especial o marxismo- xa non eran necesarias e as forzas do libre mercado bastábanse por si mesmas para lograr unha sociedade sen clases, como segundo apuntaban os seus mentores, podía verse en EEU. Caído o marxismo soviético, “o fin da historia” significaba “o fin das guerras e revolucións sanguentas”; os humanos poderían agora “satisfacer as súas necesidades a través da actividade económica” sen riscos bélicos para as súas vidas.

En España –independentemente do recordo que teña cada cal da Transición e os seus tempos- desde novembro de 1975 non vivimos antes nas pavías das relacións internacionais, nin somos alleos aos cambios de paradigma que están en marcha. Desde a Guerra civil, en ningún momento nos foron estraños os movementos que había ao redor de España. O libro de Joan E. Garcés, Soberanos e Intervidos (Século XXI: 2012) cóntao ben e Luís Horrillo acaba de publicar A espionaxe Británica e Franco (1936-1945) (Universidade de Zaragoza, 2024). Non adoita ser tan comentado o poder constituído polo Vaticano desde os Convenios de 1946 ,o Concordato de 1953 e, ao compás da CE78, os Acordos de 1976-79, no control da cultura, a educación e as liberdades e dereitos dos españois. Repasando esa continuidade documental, e a súa vixencia, pódense entender bastantes das hipotecas que, con pretexto relixioso, teñen que soportar cantos unicamente desexan respecto á súa “liberdade de conciencia”. O cumprimento da profecía de Fukuyama é advertible no número de candidatos a ofenderse se se nomea tal liberdade.
TEMAS: Liberdade de conciencia.- Negacionismos.- Educación pública.- Neoliberalismo.- Neoconservadurismo.
MMC (07.01.2025)