Todo apunta a que tamén na Universidade medrarán os problemas

A OCDE non cesa de indicarnos o camiño a seguir en políticas educativas. O verán transcorre rapidamente e o anuncio de recortes continúa, dentro da ortodoxia de inseguridade social.

Para que non nos esquezamos do que hai que facer, por máis que entrase o verán a OCDE non deixou de alertarnos estes últimos días de dous asuntos importantes para o sistema educativo que desexa ver implantado no noso país. Por unha banda, deixaba constancia, a través da Fundación Conocimiento y Desarrollo do baixo nivel dos nosos estudantes universitarios. (http://www.fundacioncyd.org/images/informeCyd/2013/Cap0_ICYD2013.pdf ). Por outro, engadía uns días despois que, no que a emprendimento se refire e asuntos tan concretos como a lectura de facturas, tarxetas e gastos, os nosos adolescentes deixaban moito que desexar: un de cada seis estaba moi peixe nestas rutinas (Ver: http://www.noticiasdenavarra.com /10/07/2014:sociedad )
É dicir, que eran bastante analfabetos para as esixencias da vida diaria.

Tocante á Universidade, a OCDE manifestaba a través do seu secretario, Ángel Gurría, que os alumnos de Secundaria xaponeses tiñan o mesmo nivel dun licenciado español. Algúns medios engadían que, non só a formación universitaria española distaba moito de alcanzar á doutros países, senón que, dos 220.000 estudantes que cada ano se graduaban en España, poucos lograban cumprir as súas expectativas laborais. Tan só un de cada tres -segundo a Fundación CYD (Ver: http://www.elmundo.es/espana/2014/07/07/53ba94f4e2704ec1118b457a.html )- estaba traballando en algo acorde cos seus estudos. Pouco máis fixo cada medio ao traducir ao público este informe salvo destacar algún outro dato de interese complementario, como o do diferencial que, en España, existe á hora de atopar emprego: o paro entre os titulados universitarios afectaría a un 15,77%, mentres que entre quen fracasan coa ESO excedería o 43%. Unha vez máis convén non esquecer, á hora de ler tales datos, o punto de vista de quen fai a investigación, para que e para quen. E así mesmo tamén convén non perder de vista tampouco o papel dos medios de comunicación, sometido igualmente a intereses e oportunismos particulares. Recoñezamos que non é fácil nin seguramente posible a “neutralidade”, pero que en situacións deste tipo é onde se define de que lado se xoga.

O criterio da empregabilidade dos estudos universitarios foi, en todo caso, o máis destacado polos medios, entre as múltiples cuestións que puideron deducir do amplo informe de 113 páxinas. Enténdese mellor se se advertise a composición dos patronos da Fundación que patrocinou este estudo, os grandes do IBEX-35, comandados pola familia Botín (Ver: páxinas iniciais do CYD). Enténdese así mellor, igualmente, que o ministro Wert enseguida aproveitase a ocasión para falar da “insostenibilidade” do sistema mentres soslaiba a diminución de medios, persoal e recursos que, nestes anos últimos ha ir converténdose en marca da súa xestión á fronte da educación española. Había que falar de rendibilidade económica e para iso facía referencia aos custos, coa actual dificultade de asumilos. Insistir na baixa empregabilidade era acentuar unha das debilidades da nosa Universidade afondar nos seus problemas e facilitar de paso as súas servidumes aos propios patrocinadores do estudo. Nese contexto, o estraño sería amentar moitas contribucións da Universidade española á sociedade, especialmente desde a Transición ou que, en España -como xa mostraban diversas enquisas do INJUVE nos oitenta- máis do 50% dos primeiros empregos tiñan que ver con relacións familiares máis que con estudos realizados. É curioso que, só de pasada, se mencionase a menor incidencia no paro destes licenciados, ou que nada se dixese de que, se a xente quixo que os seus fillos fosen á Universidade, tiñan na cabeza múltiples razóns, de prestixio social entre outras cousas, pola dificultosa historia da formación profesional. Da contribución que os estudantes universitarios fixeron aos cambios modernizadores de España, tampouco nada se dixo, nin menos se mencionou a escasa necesidade do noso sistema produtivo de profesionais ben preparados. Asunto contraditorio. Pero cargar exclusivamente contra a Universidade, coma se dun despilfarro estructural se tratase, tamén viña ignorar os grandes beneficios que trouxo a relativa facilidade de acceso que han ter ata agora os seus estudos. Deixou en dúbida a difícil “sociedade do coñecemento” de que tanto alardean noutras ocasións. Fustiga, como unha gran trola, aquilo tan socorrido de que as últimas xeracións son “as mellor preparadas” da nosa historia e esquece intencionadamente que una das nosas mellores contribucións actuais ao mundo é a gran achega de mozas desta xeración para a que non temos traballo. E, sobre todo, parece consolidar a idea de que, nesta España de agora mesmo -contra o que foi o criterio de moitísimas familias, que se sacrificaron para que os seus fillos se metesen en estudos deste nivel e gran expectativa de ascenso social- só cabe que a inmensa maioría da poboación se manteña nun nivel de baixa cualificación, con baixos salarios, precariedade e desasistencia xurídica: a pretendida igualdade do pacto constitucional redúcese a palabrería vacua.

Antes de empezar esta lexislatura, os actuais gobernantes clamaban por que con eles viría a confianza. Agora, logo de contribuír como ninguén a desmantelar o sistema educativo e outros que integraban a protección social dos cidadáns, falan de “rexeneracionismo”, “transparencia” e outro gran conxunto de elementos que integrarían unha situación en que todo vai ben e camiño de estar mellor. Cren que coas grandes cifras -a conta dunha fenda social crecente e unha pésima situación laboral- poden soster a esperanza. Ata coa mercadotecnia que pretende algún viso de modernidade en torno ao sobado “emprendemento” desde a escola, esquecen que é fórmula vella, reiterativa de ensoños agostados nada máis empezar. En 1880, xa se suxeriu como moi pedagóxico -para as clases desfavorecidas, non para as outras- o ensino teórico e práctica do aforro na escola primaria. Máis tarde insistiuse sobre iso repetidas veces e, ata en 1945, chegaríase a impoñer como obrigatoria esta disposición. A lexislación social e as prestacións do estado de benestar estaban absolutamente en mantillas, pero na retórica da época era a panacea dos problemas que xeraba a pobreza. Un dos máis fervorosos defensores foi Braulio Antón Ramírez, quen empregaría, desde o Monte de Piedad y Caja de Ahorros de Madrid, todos os seus recursos dialécticos e políticos para dar consistencia ao “aforro escolar” en España; a Real Academia de Ciencias Morales y Políticas dedicoulle polo menos catro concursos públicos á educación polo aforro entre 1871 e 1881; e Rufino Blanco abriulle unha entrada á cuestión na súa Bibliografía pedagóxica (“Ahorro escolar”, Madrid, 1907-1910). O propio Antonio Ramírez, importador do invento de Laurent en Bélgica, desinflaríase pronto do seu fervor cara a este instrumento educativo, publicitariamente relevante para as Caixas na súa primeira etapa de desenvolvemento, pero ineficaz para suprimir a “falta de economía” dos excluídos. A causa principal da súa miseria non era cuestión de caridade e beneficencia, nin de maior ou menor esforzo por parte dos que apenas tiñan para comer, segundo propugnaba o máis clásico economicismo liberal do momento, senón que -como aseguraría o propio Cánovas del Castillo, despois de que Bismarck proclamase na Alemania unificada de 1881 un Estado de ”seguridade social”- era preciso cambiar a política económica, é dicir, crear un entramado protector para os traballadores “que os amparase de todas aquelas eventualidades de que non poden defenderse co salario nin o aforro persoal” (Ver: Genealogía de un sueño burgués. El “benéfico” ahorro de los asalariados [1834-1919], Endymion, 2008).

Non parece que a historia sexa o forte dos responsables actuais dos asuntos educativos. Desde o goberno parecen tertulianos aos que a educación dos nosos fillos os trae ao pairo, pero que non se arredran no seu afán adanista. Tampouco lles importan moito os cálculos económicos que implican as súas queridas aventuras reformadoras ex novo. Se de cada cinco euros gastados en educación o goberno só gasta 80 céntimos -como dicía hai uns días o conselleiro canario-, nin así lle saen as contas. De ter fe no que dicía Alfa e Omega o pasado día dez, o do Estatuto Docente -que tantas expectativas suscitara- non vai adiante porque “é, sobre todo, máis diñeiro, e o Goberno non pode dar nin un céntimo máis, tendo en conta que o orzamento da LOMCE disparouse”. Quedaría como herdanza para o sucesor de Wert. Engádase, en todo caso, que, a día de hoxe, nos orzamentos do ano próximo han de rebaixarse outros 500 millóns de euros , que recaerán principalmente, unha vez máis, en prestaciones sociais como as de educación. Deixarán todo polo chan e á súa propia conveniencia de clase selecta ao servizo dos ricos de verdade. ¡Ollo! non son cousas da canícula. Algo así cabo entender da resposta que o mismísimo Wert tivo a ben dar á interpelación que, en sé parlamentaria lle fixo o voceiro do PSOE no Congreso, Mario Bedera: se non queren apoiar á LOMCE, “non molesten” (ver: http://www.abc.es/sociedad/20140709/rc-wert-reconoce-reduccion-profesorado-201407091812.html).

TEMAS: LOMCE, OCDE, Wert, Estatuto docente, Mario Bedera, Aforro escolar, Emprendemento, Calidade universitaria, Calidade educativa, Empregabilidade.