Seguindo
unha arraigada tradición antimoderna e antilustrada, pretende
confirmar a desigualdade de acceso ao saber e a desigualdade de
mérito para desempeñar as profesións máis valiosas.
A estas alturas, non se improvisa, e menos en Educación: nada se decide sen que previamente sexa conscientemente preparado. Deste xeito, a da universidade é unha reforma que vén rumiándose na contorna do PP dende hai moito. Non fai falta retroceder aos antecedentes do XIX ou dos tempos franquistas primeiros en que, por exemplo, canto soase a ILE (Institución Libre de Ensinanza) era acentuado de heterodoxia inimiga e contaminante, aínda que non incompatible con que o opusdeísta Florentino Pérez Embid encargase a Cacho Viu un estudo sobre ela para aproveitar canto “puidese ser útil”. É suficiente observar na historia recente do PP os campos primordiais en que se moveu a executoria ministerial de Pilar del Castillo e os núcleos de ideas neoconservadoras e neoliberales de que se nutriu (1). Aqueles intentos contrarreformistas, en gran parte frustrados nas eleccións xerais de 14 de marzo de 2004, marcan o horizonte simbólico das aspiracións da presente lexislatura xa en transo terminal.
O
dubidoso acerto de Wert cos
tempos da posta en escena das súas particulares achegas a este
universo non debería entenderse desde a improvisación: obedece a
cálculo discutible, pero non alleo ás características deste
movedizo ano electoral. Polo menos teoricamente, este último decreto
á mantenta dos grados e másteres universitarios, vén completar os
tres pés en que centralmente se moveron as súas decisións. Con
relativa celeridade – se se compara con tempos reformistas
anteriores-, deixou xa desenvolvida a LOMCE, en fase de implantación
neste curso e de ampliación definitiva no que vén. Na mesma xogada
deixou practicamente decidida unha parte sensible da reforma da FP,
principalmente no que incumbe á FP-básica e á dualización
formativa que xa tiñan moitos módulos profesionais. E é verdade
que non logrou sacar adiante aínda de xeito explícito o Estatuto da
función docente, pero na propia LOMCE quedan sobradas pistas para
entender por onde levará a súa orientación normativa no caso de
que os estrategas electorais da rúa Génova lle dean cancha.
Quedáballe o terceiro apoio da súa xestión, a Universidade, para
que o seu paso polo Ministerio da rúa de Alcalá quedase ben
marcado, pese á contestación constante que xeraron as súas medidas
e a súa particular metodoloxía procedimental para executalas,
sempre acorde coa constante valoración do CIS á cola deste
Executivo.
O Decreto último, que aprobou o Consello de Ministros do 30 de xaneiro (2), non é o primeiro que afecta á Universidade -e, sobre todo, á Universidade pública-. Máis ben enmárcase nun conxunto de decisións que, desde o equipo deste ministro, se viñeron executando no transcurso desta lexislatura. Non debería verse, pois, como unha rara ocorrencia senón como un elemento máis dun conxunto ben definido. Neste sentido, han de recordarse principalmente os recortes sufridos polo sistema universitario e que CCOO cifrou en 150.000 millóns de euros de menos para o seu financiamento (3). Decisión que, como non esquece este sindicato, ha ir acompañada, ademais, doutro recorte de 75 millóns de euros en becas só durante o último curso -e do endurecemiento dos requisitos de acceso a estas-, amén do sistemático aumento do custo das taxas pertinentes para matricularse que o acompañou. Un asunto que se traduce en que só o 27% dos estudantes españois de formación superior reciba becas e axudas, fronte ao 47% de Irlanda, o 76% de Holanda ou o 100% dos casos en Finlandia ou Luxemburgo, como revela o último Informe Eurydice, correspondente ao curso 2014/2015. E evidente é que, ao plano interno de funcionamento cualitativo da docencia e investigación que corresponde ao nivel universitario, non lle é indiferente o proceso de desinversión crecente levado a cabo nestes anos -un 23,85 menos se contamos entre 2009 e 2013-, do que un 32% foi aplicado a persoal universitario e un 56% a recursos e proxectos: a lóxica do deterioro e do desánimo dos mellores nas universidades públicas é imparable.
Nese contexto, o decretado o 30 de xaneiro prosegue, na súa aparencia inocua de libre flexibilidade, un proceso programado para que esa situación se acelere un pouco máis. Que os grados duren menos e os másteres se alarguen máis só ten un claro ganador: o sistema universitario privado. Tamén ten obvios perdedores: a Universidade pública e o núcleo dos seus beneficiarios principais, fillas e fillos de familias con menos recursos. Varias razóns apoian estes dous asertos. Unha, o custo maior dos créditos, a razón de 60 euro/crédito como mínimo nos másteres (60 créditos ou ETCS, de entre 25 a 30 horas de aprendizaxe cada un, ata agora), que nos grados (240 créditos en catro anos) tradúcese en que cada un sae actualmente a un terzo desa cantidade. Co agravante de que ese diferencial haberá de pagarse practicamente íntegro durante dous anos no plan que se propón, mentres o Estado se aforrará un de subvención aos miles de estudantes do actual cuarto ano de grado que xa non existirá. Por este lado dos custos efectivos, a liberdade de adopción da medida agora permitida de pasarse a un sistema 3 2 só encobre recortes institucionais que benefician netamente aos fillos de familias con posibles. Moitos dos outros estudantes deberán sumarse aos 45.000 que, coa medida xa adoptada de taxas e becas foron expulsados das aulas universitarias. En segundo lugar, ha de terse en conta igualmente que son as universidades privadas as que máis medios e posibilidades han ter ata agora para acreditar ensinos de posgrao, incluídas algunhas das máis caras e prestiiadas -a posibilidade de éxito adoita emparellar ambas calidades- a través do boca a boca entre universitarios, a mellor fórmula para discriminar con posibilidade de acerto entre os máis de 7.000 títulos de posgrao existentes no mercado. En síntese, aínda que queiran que non o pareza, 3 2 non é o mesmo que 4 1.
Debería o Ministerio explicar, xa que logo, antes de dar este paso, como beneficia aos estudantes e as súas familias e, indirectamente, aos recursos humanos de que poida dispoñer España. Neste presente-futuro, en mans de quen vaian ir a parar, preferentemente, os postos de funcionarios, alta dirección e nivel profesional supostamente máis cualificados. E se se está ou non promovendo de xeito aberto e transparente -ou solapada e opaca- o mantemento privilexiado deste conglomerado directivo da futura vida social, económica e política. Ou se está é o xeito de soster unha xusta igualdade de oportunidades e de mérito independentemente da serie de dereitos previos que, segundo rezan os primeiros artigos da Constitución vixente, non han de ser motivo de discriminación en ningún caso. No seu lugar -como pode lerse na web oficial do MECD-, dedícanse a dicir que esta ordenación 3 2 “é unha forma de aforrar diñeiro ás familias” “porque se reduce un ano a carreira”. E a esta inédita preocupación benéfica, engaden que “no 90% das carreiras non hai que facer un máster de xeito obrigatorio para poder traballar”. O cal é máis sofisma que verdade, pois desde antes do plan Bolonia e de que en España se xeneralizase a adopción do sistema 4 1 para profesionalizar máis decididamente os estudos universitarios, a razón principal de logro do primeiro traballo dentro do campo de coñecementos estudado baseouse nas relacións sociais da familia. Foino nestes últimos oito anos tamén e seguirao sendo mentres non se transformen as relacións clientelares, asunto bastante máis dificultoso. É independente, ademais, de que noutros países da nosa contorna -outra razón que se invoca a medias, pois non engade se é gratuíto ou en que medida gravoso aos seus beneficiarios- predomine o sistema 4 1, pretexto este que non conta tampouco se ese modelo máis xeneralizado noutros países desde entón está sendo posto en cuestión. NIN menos di -porque non hai avaliación seria respecto diso- cal sexa a eficiencia do modelo adoptado en España desde que, en 2007, se optou por esta secuencia de titulacións do Plan Bolonia que viña substituír ás antigas licenciaturas de cinco anos. Igual que en cuestións de política moi actual adoitan advertirnos que España non é Grecia, non debería tampouco alegarse tan alegremente unha ansia tan inusitada de igualdade que non contemple variables máis sensibles do asunto ou xeitos de paliar os desaxustes de partida. Doutra banda, de sobras sabe o equipo de Wert -e o Goberno de Rajoy- que xa hai moito que en toda selección de persoal que se precie, as acreditacións de currículum non son indiferentes. Non só polo que expresen de preparación competencial -pola variable calidade que se supón á Universidade e departamento que certifique-, senón de base, pola cantidade de titulacións que un candidato poida presentar para un posto: os másteres viñeron a supoñer nos últimos tempos un mínimo común denominador indispensable, cuxa non tenencia supón case sempre exclusión, e, xa que logo, viñeron a converterse en requisito indispensable, desgraciada teima polo papeleo inane que non fixo senón crecer nestes anos e trasladar o limiar de incompetencia.
Unha vez máis, xa que logo, o devandito decreto, polo que se modifican as normas existentes respecto diso, de 2007 e 2011, e que faculta ás universidades para que opten por un sistema de duración distinta dos seus ensinos principais, parece haberse ditado como tantos outros deste equipo ministerial ás présas, en prexuízo da maioría cidadá e sen diálogo ou participación dos principais axentes sociais con preocupación democratizadora do ensino. A primeira proba diso é que o propio Consello de Estado afeou a Wert as présas neste terreo (4). Similar descontento expresou a CRUE, que con 57 votos a favor, cinco abstencións e un voto en contra, fixo que os reitores apracen ata 2017 esta nova formulación (5). Máis radicais foron aínda os estudantes, cuxo sindicato suscitou xa unha folga de protesta para o 25 e 26 deste mes e para o 17 e 18 de marzo. E tampouco os sindicatos se quedaron calados: Julio Serrano, secretario de universidades da Federación de Ensino de CCOO, cualificou de “disparate” a proposta xa aprobada polo Consello de Ministros o día 30 de xaneiro (6). Xa veremos que vai pasando nas autonomías, responsables últimas de boa parte dos recursos: Andalucía e o seu Consello de Universidades, en que se encadran 10 delas, non están de acordo, por implicar unha redución encuberta do gasto público, romper o principio de igualdade e nacer sen consenso mínimo (7). E xa podemos ver igualmente nas redes sociais como sentou esta flexibilidad wertiana en moitos departamentos universitarios que ven perigar os seus postos docentes en todo tipo de titulaciones: cando a privatización prosiga o seu forte avance neste sector de investimento -agora menos regulado- o esnaquizo será maior.
Unha imposición contrarreformista como esta non é fortuita nin vén obrigada pola “crise”. E menos cando reiteran urbi et orbi que a nosa economía se recupera. Ten todos os indicios ideolóxicos apuntados máis arriba, plenamente acordes cunha predilección xa buscada na LOMCE e outras medidas estimulantes do darwinismo social en que revive, levemente modificada, a antiga dicotomía do “estudas ou traballas”. Claramente selectiva e elitista, mina o futuro e a expectativa social que poidan ter grupos mal situados socialmente, mentres sostén para os vástagos dos estratos máis altos o privilexio de acceso todo o máis valioso do sistema produtivo que os faculte para controlar as plusvalías do traballo dos outros. No canto de atender a que a Universidade se dignifique e renove en profundidade, para que gañe en esixencia e rigor a xestión e actualización de saberes e competencias que a sociedade democrática necesita, prefire manter o statu quo do mandarinato como sistema e que todo vaia colapsándose baixo a vigairía dun Consello social vixiante de rendibilidades empresariais privadas. Mentres, entre a necidade e o cansazo, os mellores profesionais docentes se acabaran desanimando ou deberán seguir empregando esforzos desmedidos para defenderse de arbitrarias decisións da súa propia Administración: unha esquizofrenia atroz como a que xa padecen moitos traballadores da sanidade pública e doutros servizos sociais.
En conclusión, o sesgo deste Real Decreto, entre ignorante e necio, servirá moito de díxomedíxome tertuliana no que queda de lexislatura. Con que finalidade? Aparentar que se fai o que non se está facendo e urxiría facer por unha “calidade” sen apelidos que non se ve por ningún lado. E pouco máis, como non sexa que aos duros e recalcitrantes do PP esta arrogancia incítaos a non perder o ánimo ante o que aventura a última enquisa do CIS en canto a simpatía máis intención de voto (8). En fin, morrer matando non serve de nada; por moi cabaleiresco que poida parecer nunha “conferencia de prensa” -ou de plasma- vender á cidadanía a salvación temporal a cambio de que ceda poder absoluto a políticos alleos ao que necesita. Pura palabrería, en todo caso, e unha fraude á sa pedagoxía do traballo ben feito, porque as urxencias das nosas institucións docentes non van parellas co que lles importa aos estrategas electorais partidistas.
(1)PUELLES,
Manuel, Educación e
ideología en la España contemporánea,
Madrid, Tecnos, 2010, p. 415 e sgs.
(3)http://www.fe.ccoo.es/ensenanza/Inicio:764960Las_universidades_pierden_mas_de_1.500_millones_euros
(4)
htmlhttp://politica.elpais.com/politica/2015/01/16/actualidad/1421437348_101118.html
(5)
http://politica.elpais.com/politica/2015/01/16/actualidad/1421437348_101118.html
(8)
http://www.elmundo.es/grafico/espana/2015/02/04/54d20ef3268e3e4a6c8b4579.html
TEMAS:
Real Decreto sobre grados e másteres, Plan Bolonia o EEES (Espacio
Educación Europea Superior), LOMCE, Wert, Pilar del Castillo, CIS,
PP, CRUE, Sindicato de Estudiantes, CCOO, “Calidad educativa”,
Evaluación do sistema educativo, Mandarinato organizativo,
Electoralismo partidista.
No hay comentarios:
Publicar un comentario