Están en xogo decisións difíciles, para as que é imprescindible iniciativa, lealdade na gobernanza e atención a obxectivos claves.
Pasaron 84 anos desde que Machado deixase escrito en Juan de Mairena que “a finalidade da escola” consistiría en ensinar a repensar o pensado, a desaber o sabido e a dubidar da súa propia dúbida, que é o único modo de empezar a crer en algo”. Hoxe, logo dunhas vacacións irregulares e volta a unha imposible normalidade, cando empezaron a abrirse as escolas infantís as preocupacións do poeta teñen plena vixencia. Entre os temores que arrastra este estraño comezo de curso, aconsellan dispoñerse a aprender de verdade.
“Economía de guerra”
Hai excesivos asuntos que tensan a nosa atención neste momento tan fráxil, en que o propio verán estivo cheo de reticencias nos encontros duns con outros e dificultades para superar angustias. Cando se viron desmoronar seguridades, traballos relativamente asentados e situacións en que parecían logros definitivos, vidas, facendas, expectativas e proxectos foron tocados de diverso modo. Desde logo, uns máis que outros ata no acuse da enfermidade propiamente tal, demostrando a enorme variedade de aparencias que adoitan adquirir -ata nos momentos máis difíciles- as pautas estructurais das diferenzas de sempre, as súas pulsións e vivencias cotiás.
Todo parece indicar que haberemos de esperar para coñecer a narración documentada que explique con criterio independente, sen fake news, o sucedido desde antes de marzo ata este momento, non só en torno á orixe e propagación da pandemia, senón tamén respecto de os seus aspectos colaterais de beneficiarios directos e indirectos, as súas actuacións de referencia e, de paso, o papel dos gobernos, empresas de comunicación, farmacéuticas, industrias de guerra e demais implicados. Xa podemos intuír algúns indicios de manipulación de diverso calibre, pero haberemos de ter paciencia e non facer moito caso ao que voa polas Redes; as intensidades, acentos e volatilidades dunhas ou outras noticias, os seus verbos e adjetivos, a letra grande ou pequena, os ecos que se fan uns e outros, permiten establecer xa diversas escolas interpretativas, como en calquera outro acontecemento. Destacaría, ata, como debaixo de tanta parafernalia supostamente informativa das nosas canles habituais, só ás veces, como ás ocultas -para non inquietar demasiado-, móstranse os trazos que, con gran probabilidade, van cambiar en profundidade a vida das persoas, tanto no plano individual como no colectivo.
Nada que ver, de todos os xeitos, co que algúns pretenderon ver como un suposto aviso celestial para un cambio moral en profundidade; estas melancolías doutras épocas máis morixeradas terán que esperar outros ventos proféticos. Coma se dunha “economía de guerra” se tratase -a figura xa foi empregada en Francia-, a cuestión central é como parar os sucesivos golpes económicos que están por vir e que, de non poñer remedio, poden acabar facendo morrer ou diminuír en moita maior medida a vida social e a convivencia pacífica. Hai que prever e planificar ben e, como en toda guerra, atender todo o máis perentorio que, neste momento, parece vir de dúas frontes: o quecemento global e a tecnoloxía que propicia un cambio drástico en toda a organización produtiva: as larvadas novas tecnoloxías e robotizacións xa en marcha da Industria 4.0 ou Cuarta Revolución Industrial teñen a súa grande oportunidade. É o momento do desenvolvemento das potencialidades da intelixencia artificial ata extremos que só coñecemos aínda nos seus inicios. Pénsese sinxelamente no que xa empeza a supoñer a implantación sistémica do teletraballo, ou na relativa acolleita que ha ter a proposta de “renda básica”, e verase unha paisaxe inédita que só estamos coñecendo nos seus inicios.
Comezo de curso
Desde este punto de vista, tamén estamos en pleno comezo de curso, e non só no que incumbe ao mundo escolar ou universitario que tanto preocupan aos pais do alumnado e ao profesorado. Desde hoxe ata non se sabe cando todo será moi distinto de como foi antes de marzo, sempre que se siga vendo no sistema educativo un instrumento social de gran potencial para a convivencia, cousa que está por ver. No medio de tanta palabrería, asombran as diferenzas de protocolos identitarios que se poden establecer para que isto funcione dignamente e sen riscos; o que uns e outros axentes educativos escenificaron estes días pasados é pouco exemplar para que os individualismos do sálvese quen poida non triunfen noutros ámbitos.
Doutra banda, saltaron a primeiro plano carencias fundamentais do sistema para afrontar honestamente a situación: limitacións dos aularios, moi difíciles acondicionamentos aos requerimientos sanitarios exixibles, precaria atención médica nos centros, dotacións informáticas deficitarias con rudimentaria preparación sobre como traballar on-line, organización interna dos centros obsoleta, gremialismos que claman cada cal polo seu, pouca mentalidade colaborativa en demasiados casos e, sobre todo, confianza excesiva na responsabilidade individual dos que van intervir nas aulas durante os horarios presenciais. Tanta improvisación da profesionalidade dos nosos educadores, se vai ser unha marca definitoria deste curso, non funcionará ben e decaerá; unha vez máis se demostrará que fiar como imprescindible a solución dos problemas, ao suposto voluntarismo do persoal responsable, ademais de problemático e pouco eficiente, é unha alianza perfecta coa ineficiencia que pagarán, como sempre, as comunidades educativas do ensino público. Iso si, será tamén un expoñente perfecto do valor real que como sociedade atribuímos á educación de todos.
Aplicarase tamén unha “economía de guerra” -como sucederá co sistema produtivo- á obsolescencia que ten o sistema educativo español? Seguirá lastrado por eivas que só favorecen a uns poucos? Non hai dúbida de que tamén neste sector -ineludiblemente ligado ao resto da vida económica e social- a situación dubitativa deste comezo de curso terá o seu efecto, pero o que coas expectativas de folgas e reivindicacións en marcha augura, son máis repeticións carenciais que innovacións democráticas.
TEMAS: COVID-19.- Nova normalidad.- “Economía de guerra”.- Profesionalidade docente.
Manuel Menor Currás
Madrid, 01.09.2020
No hay comentarios:
Publicar un comentario