Cara á 10ª lei orgánica do sistema escolar?

Nos programas dos partidos decántase o interese real que suscita a educación; visibilízase a súa tendencia a que siga igual ou peor .

O compoñente subxectivo do tempo fai dubidar de que exista un obxectivable. Os sorprendidos de que, cando excederon a cincuentena, ata os días parecíanlles segundos, cando eran nenos, os minutos éranlles horas. En termos políticos, a subxectividade dos máis novos sobreentende que o mundo está a comezar, mentres quen vai de retirada estrañan o que dicían cando empezaron a cheirar a escena pública. Estes desaxustes -de que hai constancia desde que existe a escritura-, non invalidan que a experiencia dos maiores teña interese para ver se, ante a nova data electoral, priman repeticións do inamovible ou novidades transformadoras.

Cuestións de nivel

As vésperas electorais permiten observalo, e o ámbito educativo, fiel espello do que paga a pena nun tempo determinado, permite advertir ben qué priorizan os partidos políticos; en qué medida cabe albiscar se, despois do 23 de xullo, todo seguirá igual ou peor. Desde a perspectiva do que favorece á maioría cidadá –e non tan só a unha selecta minoría-, a terminoloxía que empregan nos seus programas insiste nuns ou outros sintagmas, e o seu emprego sintáctico denota o seu significado antes de que, desde o BOE, impoñan unhas ou outras tendencias pedagóxicas. O votante consciente, antes de establecer se “é o momento” (PP) ou se imos “adiante”, e que “España avance” (PSOE). Antes de decidir a papeleta para escoller, poderá fixarse, por exemplo, no emprego que fan do termo “nivel”, sempre tan manido para dicir se subira ou baixara, se nun ou outro centro é maior ou menor e, por suposto, cal se esixe para facer tal ou cal carreira. Tras a metáfora do instrumento dos bos albaneis, os materiais de que está feito o “nivel” no mundo educativo adoita expresalos outra ladaíña de palabras como “calidade” e “excelencia”, en que a “selección” ou “inclusión”, o “aprobado” ou o “suspenso”, fan máis comprensible o seu alcance significativo. Se observamos que inclúe ou exclúe cada falante ao empregar estas palabras entenderemos mellor a que se refire “o nivel”. Para moitos, tanto que aludan ao sistema educativo en xeral, a un colexio ou escola en particular, e mesmo a un estudante, as connotacións, xeralmente de índole social, non contan. Por máis que a elas estea asociado todo o sistema, dan a entender que “a educación” é un ente abstracto, cuxa existencia é independente de que os mozos e mozas nazan, se críen e evolucionen ata os 16 anos –final do ensino obrigatorio- en circunstancias desiguais.

Neste momento preelectoral, de expectativa ante o día 23, o primeiro que os partidos deixan entrever sobre Educación é que a súa sensibilidade neste campo móstrase compatible, nunca contraditoria, co que queren que sexa a vida social e económica. Suponse, ademais, que todos pretenden mellorar o que hai e, para explicarse, fan as súas propostas. De entrada, con todo, non se ha de esquecer que a terminoloxía que empregan adoita estar máis cargada de tópicos que de conceptos realmente innovadores; cal vocabulario desganado, repítenos sen apenas explicalos finxindo apropiarllos como novos, por máis que algúns como “liberdade educativa”, veñan do século XIX e, cal caixas negras, reiteren problemas de entón ou, máis preto, os que contraveñen o art. 27 da CE78.

Cara á 10ª Lei Orgánica de Educación Escolar?

Se o lector contrasta eses núcleos verbais coa vida real dos centros, as súas dúbidas respecto ao logrado poden incrementarse: os programas partidistas actuais fan albiscar que o futuro será moi dejá vu. Esta paramnesia transmítena, en primeiro lugar, os resumos de prensa, e as súas excesivas xeralidades. Dos catro partidos con máis expectativa, os programas máis concretos son os de SUMAR e VOX, cada un coas súas particularidades, mentres que os do PSOE e PP, cada cal na súa liña, sosteñen o que viñeron sostendo. Dito doutro xeito, o lector atento deducirá que, se gaña o bloque conservador, os matices operativos da lexislatura marcaraos VOX: o “veto parental”, o cheque escolar” para “o centro que cada familia considere de interese, a “imposición do castelán”, a “FP dual”, a “devolución ao Estado das competencias en Educación” e, como aparente interese pola Historia: “a identidade nacional, a achega de España á civilización e a historia universal”, con atención a “as xestas e fazañas dos nosos heroes nacionais”. En cambio, se gañase o bloque progresista, as concrecións significativas impoñeríaas SUMAR, co 5% do PIB en gasto educativo , a cobertura gratuíta da etapa 0-6, comedores gratuítos, baixada de cocientes nas aulas e mellor dotación de medios humanos e materiais; exporán explicitamente unha “educación laica”, un pacto en Educación e Cultura, e un plan contra a crise climática nas aulas.

En segundo lugar, os programas dos dous partidos con máis opcións nas urnas, son máis difusos; a súa base hermenéutica ha de buscarse no que tanto o PP como o PSOE traduciron en leis orgánicas desde CE78. O PSOE non engade moito á súa timidez nesta lexislatura; a súa indefinición en aspectos centrais como formación do profesorado e laicidade da escola pretende corrixila coa gratuidade das matrículas gratuítas e o transporte escolar, formación en robótica e programación, o reforzo dos programas de apoio e pouco máis. Pola súa banda, entre os trampantoxos de cambio que anuncia Feijóo a súa gran novidade é “modificar a LOMLOE” e revisar “a última lei de Universidades”. Volven á LEI WERT de 2013, e, á súa “libre elección de centro”. a gratuidade da educación de 0 a 3 anos, “o equilibrio lingüístico en comunidades cunha lingua oficial”, “o reforzo da aprendizaxe de linguas estranxeiras”, e outras cuestións relativas a bolsas e axudas, e Estatuto do bolseiro.

En resumo, no programa de cada partido está o seu propio “nivel” subxectivo do “tempo” do sistema educativo. Non é moi complicado deducir que a ambición existente por cambiar o que se oculta tras concisas proposicións programáticas é curta, e que unha das dúas opcións empéñase en propoñer un moi anticuado modelo para este presente. Despois do 24 de xullo, adivíñase que nada substantivo cambiará, aínda que algunhas rutinas varíen. Do votante dependerá -sexa ou non lector dos programas electorais- que se produza un severo retroceso.

TEMAS: Programas electorais.- Políticas educativas.- Nivel educativo.- Pedagoxías inclusivas e exclusivas.- Reprodución ou cambio social.

MMC (19.07.2023)