As cambiantes circunstancias reavivan as invocacións á pedagoxía

Tratar de que se acepten cambios sen protestas implica tratar de convencer ao persoal do bo que é facer as cousas doutro xeito .

 

A instrumentación de medios para convencer dun cambio ou unha revolución non é nova. Case nada o é. A publicidade e a propaganda son tan antigas como as táboas cuneiformes; de tempos próximos, cabe lembrar imperios mediáticos construídos no século XIX, condicionantes de políticas diversas, incluídas as imperialistas. Extraer recursos a base da ansiedade de novidades foi o fundamento da rendibilidade do negocio da información e a publicidade, un campo en que a liña divisoria non sempre é fácil distinguir. Así creceu o comercio; así se difundiron as invencións e descubrimentos; así se desenvolveu a información contraposta sobre as guerras e, coa mesma ambigüidade desenvolvéronse tamén non poucos movementos culturais e políticos, especialmente algúns que acabaron en desastre. Sen contar damnificados, os mortos na IIGM sobrepasan os 60 millóns entre civís e combatentes, en boa medida a causa da eficiencia de Goebbels entre 1933 e 1945.

 

A relación de estudos e investigacións sobre esta etapa europea, cos seus múltiples ingredientes é amplísima, o que non impide a preocupación de quen como Siegmund Ginzberg, na súa recente Síndrome 33, ven similitudes no momento actual cos anos en que os nazis, destruída a República de Weimar, seduciron cos seus parrafeos ao pobo alemán. Abundan os indicadores de parecidos síntomas de deterioración democrática, e ata algúns dos personaxes deste presente fan que aquela etapa pareza cada vez máis un metáfora da realidade sociopolítica actual. Anuncios últimos de Trump &Company no sentido de reducir o Departamento de Educación á nada, que os museos sexan patrióticos e deixen de pescudar sobre o seu discurso colonial, ou a súa petición de respecto aos valores cristiáns desde as institucións, alberga serios pretextos para depurar tendencias favorables ao desenvolvemento dos Dereitos Humanos e Civís. A definición xeoestratégica en que se move a nova Administración de EEUU aproveita ao máximo as posibilidades das tecnoloxías actuais para impoñer unha neocolonización cultural e económica sen obstáculos morais nin confesionais, que estorben un neoimperialismo proveitoso para a elite que neste momento detenta case todo o poder político.

 

Algunhas derivacións desta estratexia xa presionan sobre Europa. Entre aranceis e OTAN, ambos en fase de revisión e novas condicións do acordado desde a IIªGM, os 27 de Europa van ter que reformular, de entrada, o concernente á Defensa: rearmamento, exército, investigación sobre tecnoloxía militar, mando de tropas, plans estratéxicos, número de unidades operativas, etc. É dicir, teñen que priorizar un concepto de sociedade e de medios que -nos anos pasados-, parecía estar en segundo plano e tutelado por EEUU. O dono do taboleiro de xadrez en Occidente cambiou as normas do xogo, e sen que haxa un debate a fondo sobre o novo regulamento, fáisenos ver día si e día tamén, o interese que ten o Exército. Practicamente todos os días preséntase o papel de servizo dos submarinos, a Armada, os tanques, a tecnoloxía aérea e, de cando en vez, cóanse tamén cantidades de recursos que deba poñer cada país e os seus prazos de contribución. No Congreso, aparecen cuantificacións proporcionais ao PIB e que o debate político adivíñase complicado. A dificultade trátase de obviar dicindo que os recursos imprescindibles para ese 2% do PIB, con que contribuiría España, non implicará recortes do Estado de Benestar, é dicir, do conxunto de prestacións sociais que deron diferencialidade á vida en Europa. Teoricamente, por tanto, nin a Sanidade, nin a Educación, nin as Pensións dos maiores –nin o trato nas residencias xeriátricas-, nin os demais servizos públicos en seguridade pública, en comunicacións e transportes -nin en xestión de todo o conxunto-, sufrirá deterioración. De onde sairán os recursos adicionais é aínda misterio: o tira e afrouxa respecto ao que o novo empeño signifique de proveito económico inmediato empezou, e está por ver se ha de ser un gasto mancomunado ou se cada un dos 27 ha de cargar individualmente co seu.

 

Banksy

En todo caso, está claro que a Defensa Europea vai cara adiante. Flotan no aire cuestiones tales coma se vai ser algo de verdade autónomo ou se, como nas transicións do esclavismo, e as súas reformulacións da subordinación voluntaria a cambio de protección, ha de parecer que a escravitude se difuminou en maneiras máis ou menos piadosas de manumisión. Para que os problemas de opinión pública sexan menores, e que se é posible se revertan cara a posicións proclives a unha “paz armada”, aquí temos en exercicio a mesma técnica do “OTAN, DE ENTRADA, NON” de 1982, convertido catro anos máis tarde en: “VOTA SI EN INTERESE DE ESPAÑA”, e volven os españois para ter a ocasión de comprobar as teorías de McLuhan ao redor do medio como mensaxe. A masaxe informativa-publicitaria empezou de maneira sólida e consistente, a fin de que as maneiras de pensar, sentir e opinar vaian collendo o cariz que menos custo represente a quen deba decidir. Como é propio de situacións en que non é o mesmo estar na oposición que no poder, todo ten unha ambigüidade calculada e, ao ritmo dos días que veñen, irá incrementando a súa intensidade, propicia a dobregar aos máis remisos. Xa se advirten nos medios os neoconversos á nova situación, que engadirán méritos para seguir estando onde sempre estiveron, sen arriscar nada e non perder corda nas novas oportunidades que se presenten.

 

É propio das situacións de cambio, o emprego de mecanismos  pedagóxicos para que se acepte o que impón o poder real, o da economía e os seus preceptos. As linguaxes do liberalismo remodelanse e complementan desde antes de que Adam Smith tratase de facer ver que eran a maneira de lograr A riqueza das nacións. Na vida escolar, repetiuse o mesmo cos reformismos que, desde a Lei Moyano en 1857, marcaron a xeneralización da escola deixando sempre fóra de xogo a un grupo amplo de persoas. A redución do analfabetismo foi lenta, pero sempre hai quen diga que avanzamos moito. Aínda en 2025, “fracasa” un terzo do alumnado, ao que o sistema educativo sérvelle de pouco, pero a súa invisibilidade mediática e política vénlle ben ao sistema produtivo como man de obra barata. A cuestión é saber se non lle iría mellor á calidade da convivencia colectiva unha igualdade educativa de verdade. Faría ineficientes as pedagoxías sobre a “paz armada”?

 

TEMAS: Educación pública.- Deterioración democrática.- Estado de Benestar.- Xeoestratexia actual.- Unión Europea.

MMC (31.03.2025).