Manuel Menor Currás
A piques de xubilarme, cos 33 anos últimos da miña vida profesional
neste Instituto tan próximo ao Retiro, unha compañeira regálame o
suplemento que publicaba El Mundo pouco antes de iniciarse este curso, o 9
de setembro de 2012. Logo dun ano de recortes extremos, cos estudantes
anunciando a primeira folga, o magazine falaba de "Un empollón para
cambiar la educación en España". A unha gran fotografía en portada de
cando era neno, sobrepúñase outra de Wert na actualidade, cos seus 62
anos, nunha das clases do meu centro. No interior, outra fotografía do
ministro a toda páxina, sentado no bello laboratorio histórico de
Xeoloxía, enmarcaba unha habilidosa entrevista destinada mostrar os seus
particulares xeitos de entender a educación. Suave e lixeiro de xeitos,
cando aínda non viramos o despregamento total das súas propostas
contrareformistas, falaba entón do "seu ánimo de diálogo, de manter
todos os contactos abertos coa comunidade educativa". (páx.. 22).
Sabido é que este ministro -como outros moitos políticos actuais e
pasados- non estudou neste Instituto nin en ningún outro. Aos seus
fillos -como el mesmo di nesta entrevista- enviounos ao Colexio Estudio, -colexio privado non relixioso, baseado nos principios da Institución
Libre de Ensinanza. Esta valoración tal vez poida explicar por que se achegou
ao final do verán -e cando aínda moi pouca xente andaba polo Isabel- ao
Instituto que, cando se fundou, nos anos vinte do século pasado,
denominábase "Instituto-Escuela: Sección de Retiro" e que, como o IES
Ramiro de Maeztu "tamén do Instituto-Escuela: "Sección de Hipódromo"-
fora inspirado, con máis certeiro rigor, nos ideais pedagóxicos da ILE.
De ser certa esta hipótese, estariamos ante un claro exemplo de
camaleonismo adaptativo. A fotografía de Wert nun lugar cargado de
historia e de calidade conceptual do ensinanza -pública- publicita unha
xestión discutida e crecientemente contestada, ao servizo de intereses e
ideoloxía privadamente selectivos.
Un empollón...para salvar a Educación. José Ignacio Wert cree que se
desvalorizou o esforzo e reivindica a figura do "estudoso".
Poida que o Ministro non estivese advertido: os "empollóns" non o saben todo e, ás veces, sábeno mal. Pero esa fotografía -testemuña dun utilitarismo abusivo dun ben de todos ao servizo dunha causa particular-, contrastada co que este señor veu dicindo desde entón -como falador impertinente que di el mesmo ser-, é calificable como "irrespetuosa", cualificativo que tamén el adxudica ao seu propio pasado, sen que se lle viran modais de "estar en camiño de corrixirse", senón máis ben todo o contrario. A historia deste centro educativo, especialmente nos seus primeiros anos -ata que o 3 de abril de 1939 lle fose imposto o seu nome actual polos golpistas antirepublicanos-, en nada se parece ao que Wert di propugnar coas súas réplicas no Parlamento nin co seu anteproxecto de "mellora" do sistema educativo. Polo que lle levamos oído, e polo que decretou e propuxo, teñen traxectorias radicalmente contraditorias. As orixes do centro próximo ao Retiro teñen lugar dentro dos proxectos renovadores da JAE (Junta de Ampliación de Estudios) para a investigación e a educación cando ambos os campos estaban ermos en España. A creación do Instituto-Escola (Real Decreto de 10 de maio de 1918) supuxo un ensaio de enorme valor pedagóxico dentro da monotonía e escaseza de institutos de segundo ensino, e representou un exemplo práctico de gran interese para cantos estivesen realmente interesados en cambiar o que e o como ensinar. Entre outras novidades ás que este ministro parece refractario, destaca que a súa selección do profesorado fose exquisita -como pode verse pola listaxe de destacadas personalidades en diversas especialidades, que impartiron docencia neses anos-; un regulamento eminentemente educativo que rexía a organización escolar (R.D. de 10 de xullo de 1918); que primase a coeducación e que, de ordinario, non houbese máis de 30 alumnos/alumnas por clase ou que as finalidades prioritarias do sistema fosen de carácter eminentemente humanista, de acordo coas formulacións de José Castillejo e, indirectamente, de Giner dos Ríos (Ver: PALACIOS BAÑUELOS, Luís, El Instituto-Escuela. Historia dunha renovación educativa, Madrid, MEC, 1988).
Se se len detidamente as Memorias que, obrigatoriamente tiña que remitir o Instituto-Escuela á JAE, pódense atopar outras noticias non menos interesantes -netamente contraditorias co proceso que vive actualmente o sistema educativo da man do Sr. Wert. Destaca o afán por unha dotación cada vez máis satisfactoria para todos, en material didáctico -importado ás veces directamente do estranxeiro-, en biblioteca escolar, en excursións e actividades extraescolares, en saídas ata ao estranxeiro, na organización da cantina escolar..., na creación dun ambiente de colaboración para o desenvolvemento dun proxecto de interese público de primeira orde, na remuneración do profesorado e na formación de futuros profesores. Pola súa banda, tanto a localización como o propio edificio da Sección de Retiro do Instituto-Escuela -actualmente denominado Isabel a Católica- falan de verdadeira obsesión pola excelencia educativa. Poucos solares hai en Madrid da súa calidade estratéxica, ambiental e económico-catastral: á beira do Retiro, do Museo do Prado e do Botánico, detrás do Observatorio Astronómico e nunha contorna educativa en que xa había a Escola de Enxeñeiros de Camiños e estábase construíndo o Centro de Investigación Ramón y Cajal (hoxe pertencente á Politécnica). O edificio en si, coas súas tres plantas, grandioso vestíbulo, 15 aulas e tres salas especializadas para debuxo, proxeccións e ensinanzas artísticas, foi inaugurado no curso 1928-29. Pero o mellor eran a súa biblioteca, no espazo máis luminoso do edificio, xusto ao entrar -da súa dotación orixinal consérvanse aínda 2000 libros, de magnífica edición en moitos casos-, e os laboratorios de Física, Química, Bioloxía, Xeoloxía e Agricultura. Nun deles, o de Xeoloxía, é onde se fixo a fotografía Wert, a contrafío do que a magnífica dotación e organización deste centro público poida representar, tan contrario, por outra banda, á eficiencia instrutiva que este ministro defende co seu peculiar sistema de "mellora". Os mentores deste centro público -obxectivamente magnífico- querían outra rendibilidade educativa: que os alumnos/as do mesmo pasasen da experiencia á lectura e desta á reflexión escrita ou falada, participada cos demais.
É evidente que Wert non foi a sentar a un dos laboratorios históricos do IES Isabel a Católica -en orixe, do Instituto-Escuela- para aprender en que consistiu unha das mellores experiencias que se produciron na historia educativa do noso país, unha das de maior calidade e esixencia tamén no plano do ensino público. Non parece que ese modelo lle inspire nada. Tampouco parece que vaia alí para oír e ver, dar ánimo aos profesores, alumnos e familias que actualmente traballan ou frecuentan aquel espazo académico: qué lles falta, que necesitan, que proxectos poden facer e con que finalidade, en que derive e por que a historia ilustre dese edificio desde os dez anos primeiros da súa existencia. Talvez queira redefinir -aínda que o negue- o que foron os seus duros anos seguintes, ata l970, cuxa Lei Xeral de Educación lle parece demasiado moderna.
Que non se estrañe, xa que logo, o Ministro da LOMCE de que non abonde con facerse a foto. Desentona e non dá un valor engadido á súa xestión política. Proba diso é o rexeitamento que suscita. A estas alturas -e cando xa imos pola segunda folga xeral- xa saberá que non é o mesmo dedicarse a cociñar enquisas para quen queira pagalas que saír ben nas que, de xeito máis ou menos independente, falan do que un fai ou deixa de facer. Ao ritmo que vai, por moitas fotografías que acumule do tipo da que lle preparou El Mundo no Instituto contiguo ao Retiro, vaille a custar ser aprobado por cantos teñen interese serio por unha educación pública de calidade. E se o seu "diálogo" só está atento ao que desexan as elites, pero é xordo ás necesidades e problemas da xente común, que non lle caiba dúbida de que non deixarán de chegarlle mensaxes de todo tipo: o primeiro e principal é que a súa nova lei orgánica só durará o que un caramelo á porta dun colexio. Poderá simular modernidade e eficiencia, pero o resultado da súa gran contribución ao sistema educativo español só será unha crecente ansiedade innecesaria cara a outra nova lei que remova a que está promovendo. O seu adanismo creativo nesta glaciación só incita a recitar, unha vez máis, a triste elixía de Ovidio: Cum subit illius tristissima noctis imago...
Madrid, 13/11/ 2012.
Sabido é que este ministro -como outros moitos políticos actuais e
pasados- non estudou neste Instituto nin en ningún outro. Aos seus
fillos -como el mesmo di nesta entrevista- enviounos ao Colexio Estudio, -colexio privado non relixioso, baseado nos principios da Institución
Libre de Ensinanza. Esta valoración tal vez poida explicar por que se achegou
ao final do verán -e cando aínda moi pouca xente andaba polo Isabel- ao
Instituto que, cando se fundou, nos anos vinte do século pasado,
denominábase "Instituto-Escuela: Sección de Retiro" e que, como o IES
Ramiro de Maeztu "tamén do Instituto-Escuela: "Sección de Hipódromo"-
fora inspirado, con máis certeiro rigor, nos ideais pedagóxicos da ILE.
De ser certa esta hipótese, estariamos ante un claro exemplo de
camaleonismo adaptativo. A fotografía de Wert nun lugar cargado de
historia e de calidade conceptual do ensinanza -pública- publicita unha
xestión discutida e crecientemente contestada, ao servizo de intereses e
ideoloxía privadamente selectivos. Un empollón...para salvar a Educación. José Ignacio Wert cree que se
desvalorizou o esforzo e reivindica a figura do "estudoso".
Poida que o Ministro non estivese advertido: os "empollóns" non o saben todo e, ás veces, sábeno mal. Pero esa fotografía -testemuña dun utilitarismo abusivo dun ben de todos ao servizo dunha causa particular-, contrastada co que este señor veu dicindo desde entón -como falador impertinente que di el mesmo ser-, é calificable como "irrespetuosa", cualificativo que tamén el adxudica ao seu propio pasado, sen que se lle viran modais de "estar en camiño de corrixirse", senón máis ben todo o contrario. A historia deste centro educativo, especialmente nos seus primeiros anos -ata que o 3 de abril de 1939 lle fose imposto o seu nome actual polos golpistas antirepublicanos-, en nada se parece ao que Wert di propugnar coas súas réplicas no Parlamento nin co seu anteproxecto de "mellora" do sistema educativo. Polo que lle levamos oído, e polo que decretou e propuxo, teñen traxectorias radicalmente contraditorias. As orixes do centro próximo ao Retiro teñen lugar dentro dos proxectos renovadores da JAE (Junta de Ampliación de Estudios) para a investigación e a educación cando ambos os campos estaban ermos en España. A creación do Instituto-Escola (Real Decreto de 10 de maio de 1918) supuxo un ensaio de enorme valor pedagóxico dentro da monotonía e escaseza de institutos de segundo ensino, e representou un exemplo práctico de gran interese para cantos estivesen realmente interesados en cambiar o que e o como ensinar. Entre outras novidades ás que este ministro parece refractario, destaca que a súa selección do profesorado fose exquisita -como pode verse pola listaxe de destacadas personalidades en diversas especialidades, que impartiron docencia neses anos-; un regulamento eminentemente educativo que rexía a organización escolar (R.D. de 10 de xullo de 1918); que primase a coeducación e que, de ordinario, non houbese máis de 30 alumnos/alumnas por clase ou que as finalidades prioritarias do sistema fosen de carácter eminentemente humanista, de acordo coas formulacións de José Castillejo e, indirectamente, de Giner dos Ríos (Ver: PALACIOS BAÑUELOS, Luís, El Instituto-Escuela. Historia dunha renovación educativa, Madrid, MEC, 1988).
Se se len detidamente as Memorias que, obrigatoriamente tiña que remitir o Instituto-Escuela á JAE, pódense atopar outras noticias non menos interesantes -netamente contraditorias co proceso que vive actualmente o sistema educativo da man do Sr. Wert. Destaca o afán por unha dotación cada vez máis satisfactoria para todos, en material didáctico -importado ás veces directamente do estranxeiro-, en biblioteca escolar, en excursións e actividades extraescolares, en saídas ata ao estranxeiro, na organización da cantina escolar..., na creación dun ambiente de colaboración para o desenvolvemento dun proxecto de interese público de primeira orde, na remuneración do profesorado e na formación de futuros profesores. Pola súa banda, tanto a localización como o propio edificio da Sección de Retiro do Instituto-Escuela -actualmente denominado Isabel a Católica- falan de verdadeira obsesión pola excelencia educativa. Poucos solares hai en Madrid da súa calidade estratéxica, ambiental e económico-catastral: á beira do Retiro, do Museo do Prado e do Botánico, detrás do Observatorio Astronómico e nunha contorna educativa en que xa había a Escola de Enxeñeiros de Camiños e estábase construíndo o Centro de Investigación Ramón y Cajal (hoxe pertencente á Politécnica). O edificio en si, coas súas tres plantas, grandioso vestíbulo, 15 aulas e tres salas especializadas para debuxo, proxeccións e ensinanzas artísticas, foi inaugurado no curso 1928-29. Pero o mellor eran a súa biblioteca, no espazo máis luminoso do edificio, xusto ao entrar -da súa dotación orixinal consérvanse aínda 2000 libros, de magnífica edición en moitos casos-, e os laboratorios de Física, Química, Bioloxía, Xeoloxía e Agricultura. Nun deles, o de Xeoloxía, é onde se fixo a fotografía Wert, a contrafío do que a magnífica dotación e organización deste centro público poida representar, tan contrario, por outra banda, á eficiencia instrutiva que este ministro defende co seu peculiar sistema de "mellora". Os mentores deste centro público -obxectivamente magnífico- querían outra rendibilidade educativa: que os alumnos/as do mesmo pasasen da experiencia á lectura e desta á reflexión escrita ou falada, participada cos demais.
É evidente que Wert non foi a sentar a un dos laboratorios históricos do IES Isabel a Católica -en orixe, do Instituto-Escuela- para aprender en que consistiu unha das mellores experiencias que se produciron na historia educativa do noso país, unha das de maior calidade e esixencia tamén no plano do ensino público. Non parece que ese modelo lle inspire nada. Tampouco parece que vaia alí para oír e ver, dar ánimo aos profesores, alumnos e familias que actualmente traballan ou frecuentan aquel espazo académico: qué lles falta, que necesitan, que proxectos poden facer e con que finalidade, en que derive e por que a historia ilustre dese edificio desde os dez anos primeiros da súa existencia. Talvez queira redefinir -aínda que o negue- o que foron os seus duros anos seguintes, ata l970, cuxa Lei Xeral de Educación lle parece demasiado moderna.
Que non se estrañe, xa que logo, o Ministro da LOMCE de que non abonde con facerse a foto. Desentona e non dá un valor engadido á súa xestión política. Proba diso é o rexeitamento que suscita. A estas alturas -e cando xa imos pola segunda folga xeral- xa saberá que non é o mesmo dedicarse a cociñar enquisas para quen queira pagalas que saír ben nas que, de xeito máis ou menos independente, falan do que un fai ou deixa de facer. Ao ritmo que vai, por moitas fotografías que acumule do tipo da que lle preparou El Mundo no Instituto contiguo ao Retiro, vaille a custar ser aprobado por cantos teñen interese serio por unha educación pública de calidade. E se o seu "diálogo" só está atento ao que desexan as elites, pero é xordo ás necesidades e problemas da xente común, que non lle caiba dúbida de que non deixarán de chegarlle mensaxes de todo tipo: o primeiro e principal é que a súa nova lei orgánica só durará o que un caramelo á porta dun colexio. Poderá simular modernidade e eficiencia, pero o resultado da súa gran contribución ao sistema educativo español só será unha crecente ansiedade innecesaria cara a outra nova lei que remova a que está promovendo. O seu adanismo creativo nesta glaciación só incita a recitar, unha vez máis, a triste elixía de Ovidio: Cum subit illius tristissima noctis imago...
Madrid, 13/11/ 2012.
No hay comentarios:
Publicar un comentario