O interese (político) xeral

Os debates parlamentarios deberían virar ao redor dos intereses xerais. Os cidadáns deben xulgar se se subordinan aos privados.

A atmosfera de mensaxes que circulan neste momento indica que as eleccións do 28 de maio anticiparán as xerais. O modo de facer presentes uns ou outros asuntos e, sobre todo, o acento con que os mencionan indican sitúelas partidistas sobre eles, á espera de ir cuantificando a cantidade de emoticonos –se é posible de corazonciños- que son capaces de sumar. Antes de que pensar que papeleta de voto elixir entre a espiral de emocións de última hora, non estaría mal adestrar as neuronas para decidir, con máis reflexión que a que teñen os algoritmos ben educados, cal sexa a máis coherente.

Doñana como exemplo

O debate suscitado ao redor destas marismas que, ata o de agora, eran patrimonio da humanidade, paisaxe natural de prestixio e centro de investigación ecolóxica de máxima categoría, é altamente significativo. Ao seu lado, os que suscitaron estes días a lei do si é si, as vivendas sociais, e as fantasiosas promesas de candidatos a calquera concello ou autonomía, son un pálido reflexo de como se está mobilizando aos posibles votantes para que non queden en casa o día 28 de maio e voten “adecuadamente” no seu distrito electoral.

 O tira e afrouxa ao redor dos terreos de regadío en Doñana conta con bastantes ingredientes dos que nunha suposta baremación da calidade humana fai dubidar seriamente. Despois dunha longa secuencia de desatencións e descoidos, en que se pretenden legalizar 800 Has. ilegais de cultivos, para dar satisfacción a uns posibles votantes da zona esgrímese como argumento que son moitos postos de traballo os que se perderían de non lograrse a súa aspiración. Non parecen contar, con todo, nin as circunstancias obxectivas da situación física do terreo, nin as posibles sancións da Comunidade Europea ,ante o atropelo, nin tampouco a máis grave: a seca. Non importa repetir o que aquel político do século XIX, prometía aos seus electores: unha ponte; aínda que non había río que cruzar dicíalles que terían un río. En Doñana tamén parece que dea igual o grao de pluviosidade que teña a zona, ao bordo da desertificación. E mentres, as protestas dos agricultores, non só de Andalucía, polo grave risco en que se atopan os cultivos neste mes de abril, o menos chuvioso en 60 anos, non cesan. Pronto o notarán os consumidores nos prezos dos alimentos, como xa notan en moitas comarcas o racionamento da auga potable e que a situación de moitos encoros xa fai habitual o ronroneo dos camións cisterna. Esgrimir o regadío nas zonas contiguas a Doñana, coma se de algo perverso tratásese, cando todos os informes científicos de solvencia aseguran a súa inutilidade, é un modo de impoñer un branqueo da realidade e unha tomadura de pelo. O xa acontecido no Mar Menor deixa impasibles a moitos malos xestores do ecosistema; ven avanzar o deserto, pero séguelles sendo rendible a tozudez discutir se é ou non adecuado un plan de regadío sen auga.

 A pita cega

Hai dúas cousas gravadas no inconsciente de quen oe estas mensaxes contraditorias sobre o que acontece. Por unha banda, que o crecemento económico é infinito; o que se veu denominando “desenvolvemento”, “progreso” e “avance”, puxo sempre diante dos proxectos, plans e decisións estratéxicas dos humanos a negación da finitud de materias primas e enerxías imprescindibles para  activar técnicas e procesos máis eficientes e máis produtivos en rendibilidade investidora. As sucesivas revolucións industriais e tecnolóxicas tiveron como base estrutural unha cultura en que a Natureza ten un ser pasivo do que aos humanos, canto máis listos, máis poden aproveitarse sen límites; non facelo é de atrasados. Para que isto fose máis indiscutible, a mentalidade en que fomos educados é a do “interese”; todo cidadán nace xa inmerso nese cálculo: as empresas, a banca e, máis preto, a xestión dos recursos, sobre todo os do aforro que cada cal sexa capaz de facer. Cabe lembrar, que a primeira propaganda institucional que as Caixas de Aforro empezaron a facer desde o século XIX –fomentando incluso “o aforro escolar”-  cifrábase en torno ao “interese” dunha cantidade fixa anual. Don Braulio Antón Ramírez, desde o Monte de Piedade e Caixa de Aforros de Madrid, foi prolífico pioneiro deste obxectivo educador.

 Doutra banda, a eficiencia de tan “boa educación” é fácil advertila en alumnos merecedores de diploma de honra por avantaxados no interese do privado. Os exemplifica moi ben a fotografía dunha turista medio recostada nas vías de acceso á porta central do que foi campo de exterminio, en Auschwitz. A maioría das lecturas que admite insistirán no sentido máis banal do que poida ser andar polo mundo, pensando que se pode ser feliz en calquera parte  coa cabeza baleira e só pendente de deixar constancia de que se estivo alí. Noutro polo, non moi afastado, pode situarse a proposta última dos bispos sobre o chequeescolar universal para que non haxa diferenzas entre o ensino concertado, privada e pública, coma se así se evitarían discriminacións. Non consta nesa proposta que así se supriman as desigualdades educativas –nin as de coñecemento a dispensar- que calquera observador pode ver se mira que pasa, por exemplo, coas diferenzas visibles do sistema educativo en calquera suburbio urbano e, en moitas autonomías, froito en boa medida do trato preferencial que  o seu “bo goberno”  dispensa aos cienmileuristas.

 A tendencia para explotar o recurso de “o natural” a conveniencia adoita ser moi forte e, para que se vexa que nos poden comer o coco sen que nos decatemos, é relevante o arranxo prexudicial que, en EEUU, acaban de formalizar a Cadea FOX e a empresa Dominion, en que a empresa televisiva pagou unha substanciosa millonada de dólares para evitar un xuízo en que a deterioración de imaxe podería facerlle perder máis. Non lle saíu gratis xerar unha fraude informativa a conta de difamar á segunda empresa, e deixa claro que os abusos, mentiras e manipulacións son un recurso publicitario frecuente, que non exclúe os procesos electorais. A diferenza entre o verosímil e a verdade adoita ser grande, e non está de máis adestrarse para distinguir onde poida estar a enxeñería creativa de quen difunde supostas verdades. Mesturadas con prexuízos previos, expresivos de “o natural” e “como Deus manda”, entenderase mellor o xogo da Pita cega, do que Goya deixou un simbólico cadro na serie de cartóns para a Real Fábrica de Tapices. É o máis parecido a “dar paus de cego” ,ante urxencias inescusables sobre as que a climatoloxía non para de avisar.

 TEMAS: Interese xeral.- Ben público.- Espazo público.- Eleccións.- Manipulación informativa.

MMC (20.04.2023).