Voa o tempo?

O tempo preelectoral parece está a ser moi pouco crítico, pero si moi repetitivo ata o punto de que parece inmóbil.

Na vida humana todo sucede no tempo, palabra polivalente para as variables meteorolóxicas, para a cronoloxía, para a experiencias vitais e para a ciencia. Na idade adulta, a mención conversacional ao seu transcurso adoita obviar case todas as variables semánticas para cargarse de subxectividade.

Tempos vividos

Tan forte é a variación que hai minutos que parecen eternos, e hai anos en que non pasou nada. Os escritores adoitan vivir de contar estas percepcións do vivido: tempos de tribulación, o tempo perdido, a historia interminable, un tempo amarelo, eterno, amargo, ou digno doutros cualificativos por motivos tan variados como os abrazos, o desasosego, o amor, o coñecemento, o paso das horas ou calquera outra circunstancia inesperada pero significativa. Este universal é así mesmo obxecto de dispares áreas de coñecemento: hai un tempo xeolóxico, que pouco ten que ve co tecnolóxico ou o doutras ciencias; hai o tempo cuántico, o narrativo, o histórico, o filosófico, queTomás de Aquino sinalou coma se fose algo externo -“o movemento cun antes e un despois”- que non tivese que ver coa carga persoal que lle poñemos cando falamos.
Esa experiencia, coa súa capacidade para colorear o presente e proxectar un futuro, xa a tiña o ser humano antes de que existise o reloxo e calquera outro modo de medir o transcurso cronolóxico de canto se move na Natureza. Os tempos verbais son un modo rudimentario da linguaxe que temos para expresar as diferentes escalas da temporalidade, que deixan fóra, ademais, gran parte da vivencia que temos dos cambios polos que pasan as cousas ata facerse máis vellas, ou os que non teñen ata parecer que se conxelaron. Que cambia cando dicimos que o tempo voa? Cambian as cousas ou cambiamos nós?Cambiaron ao mesmo tempo o observador e as cousas que observa? Quen escribe os relatos que máis circulan na vida cultural non adoitan ser os investigadores rigorosos na análise da documentación do pasado; hai amanuenses adestrados para o revisionismo histórico que non son historiadores, igual que hai xornalistas venais e habilidosos manipuladores da linguaxe para que a comunicación flúa, que nas redes mediáticas circule de todo e predominen interpretacións parciais do tempo que nos toca vivir.

Tempo de eleccións

Todas as historias e todos os relatos teñen que ver co presente en que se escribe; o tempo de eleccións é un bo observatorio de versións absolutamente opostas do que nos toca vivir. A listaxe de asuntos que entran a diario na axenda dos debates políticos acelérase no tempo preelectoral con tal intensidade que o tópico que adoitamos aplicar a canto pasa rapidamente debera ser cuestionable. Pode suceder, por tanto, que na vida política o propio non sexa o paso do tempo ou a súa linealidade con pasado, presente e futuro. Máis ben parece que o característico da vida política sexa a circularidade reiterativa, moitas veces tan chá que nin sequera adquira na seguinte volta electoral a forma espiral. Tan romo é o seu nivel que case nunca é quen de lograr o adxectivo que tanto gusta ao xornalismo habitual: “histórico”. Poucos destes procesos, e menos os seus ingredientes, teñen ese rango; o habitual e o realmente histórico –para quen anceie facer razonadamente Historia- é que non implicaron apenas cambio e movemento, senón continuidade ou retroceso.

Se as eleccións trouxesen “cambios” fortes no logro de solucións, na etapa do seu mandato debería ter mellorado xa a realidade que pretenden xestionar coas súas promesas. Tanto se magrean estas que, ás veces, son intercambiables, tamén as caras que as sustentan; esta ductilidade de moitos candidatos e as súas promesas é xustamente una das variables do pouco que “voa” o tempo (o electoral neste caso). Menos se advirte ese voo se se presta atención a cuestións que levan anos e anos flotando no aire sen que alcancen a atopar solución nas palabras que circulan en días preelectorais.Reparen, por exemplo, nas voltas que deu a mención a ETA e, de rebote, a Bildu, desde que o 20 de outubro de 2011 a propia organización armada anunciou o seu “cesamento definitivo”; como carnaza de reclamo está a mostrar que o tempo non pasa; os últimos 13 anos non existiron e seguimos, por tanto, nun tempo moi pouco actual. Igual sucede con Doñana, recurso de propaganda electoral que, ademais de negar o presente, nega calquera previsión de futuro, porque nega a raíz do problema: loa problemas do clima, a seca galopante e a rica biodiversidade das marismas. Segundo quen saca a pasear este pretexto, estas cuestións son inventos de xente atrasada, que non cre no “progreso”. Obxectar mitificaciones de proxectos irresponsables xa está a ser presentado como atentado contra a autonomía andaluza e as súas xentes.

No canto de queixarse da pouca competencia lectora que teñan moitos críos, moitos políticos deberían responder a unha enquisa similar ás de PISA para certificar o seu nivel de competencia. De nada vale que os coñecedores do valor educativo que ten o tempo pasado -que por iso esta en os currículos escolares como área de coñecemento básico-, sexa desprezado con asercións que emiten sobre acontecementos concretos e, en particular, os implicados na “memoria históríca”. Tan infestadas de prexuízo están, suplindo coñecemento, que algúns/as veñen dicir que ser elixido para un cargo político “imprime carácter” e dálles competencia para que canto opinan e deciden sexa o máis interesante que deban aprender os adolescentes. Do moito descoñecemento que lograban ter da “historia

actual” do seu país -a que abarca desde os anos trinta ao presente- había constancia hai tempo; o novo é que un amplo sector das cámaras parlamentarias ansía que medre unha pauta crecente en moitas aulas, onde aumenta o numero de mozos e mozas que fachendean de ter clarísimo que o que calquera investigador investigase a fondo é mentira. Esta tendencia non aveciña ningunha mellora educativa, erosiona o valor da educación para a convivencia e presaxia o fácil que é aventala. Para a sa democracia, o mal exemplo dos maiores nos seus escanos parlamentarios –e nos altofalantes mediáticos preelectorais -fai verdade absoluta que “o tempo voa”. Indica pouco coidado cun presente ao que chegamos tarde e mal.

TEMAS: Tempo e memoria histórica.- Tempo subxectivo.- Historia actual.- Memoria e convivencia.- Competencia lectora.

MMC (18.05.2023)